De ontwikkeling van de vrijheid en de stedelijke jurisdictie van Hoorn (11/25)
Voor verkeer met het centrum van bewoning was dat een eis. Dit is echter niet gebeurd. Zodra
wij de banne Hoorn bereiken lopen de sloten in absolute tegenstelling met die van Zwaag, oost-west.
Zij snijden alle doorgaand verkeer van Zwaag naar het zuiden af. Dit is alleen nog mogelijk door
de Gouw, die in het noorden aansluit op de Groene Wijzend en door het verlengde van de vaart langs
de Rijsdam, die correspondeert op het (Nieuwe) Noord. Onze conclusie is dat Hoorn, na de
herverkaveling van Drechterland in rechtsgebieden, als een zelfstandige rechtsban zijn historie
is begonnen. De bewoners hebben het profijt, dat de Gouwmond als haven bood, volledig uitgebuit
door zich behalve op veeteelt en landbouw ook toe te leggen op visserij, handel en scheepvaart.
Na aldus het terrein te hebben gezuiverd van obstakels en inzicht te hebben verkregen in de eerste
ontwikkeling, kunnen wij de historie vervolgen.
Feitelijk kunnen wij volstaan met in het algemeen te constateren, dat Hoorn zich rustig maar
energiek ontplooide. Het werd een levendige handelsplaats; dit natuurlijk gedacht in de
verhoudingen van die tijd. Wij lezen dit uit de grafelijkheidsrekening van Hendrik de Rode van
1344/45, die van Pieter de Goyer 41 £ ontving als pacht van de (binnenlandse) biertol voor
Hoorn en de Veenhoop; van Pilgrim van Hoorn 250 £ van tol en wissel en 25 £ van brueggelt
en werfgelt; van Pieter die Grove 21 £ en 12 d. van waag, buttermaat, muddepenning en reip,
en van Gheryt de Snider 15 £ voor de uitheemse biertol (die van Enkhuizen bracht 10 £ 8 d.
op). Hoorn werd niet alleen marktplaats 1) en uitvoerhaven; het werd ook
thuishaven voor schippers, die in dienst van Vlaamse en Dortse kooplieden de korenvaart op de
Oostzee uitoefenden.
De groei van het scheepvaartverkeer werkte natuurlijkerwijze de ontwikkeling van het schip in
de hand. Daaraan werden steeds hoger eisen gesteld, met als gevolg dat het scheepstype regelmatig
uitzette, zodat het tenslotte groter diepgang kreeg dan de Hoornse kil-haven kon verwerken. Het
banbestuur van Hoorn verstond evenwel zijn tijd en verbeterde de havengelegenheid door het
uitdiepen van de kil. Met de uitkomende grond werd een dijkje aangelegd, dat van de zeedijk naar
de havenmond liep. Het kreeg de naam van Nieuwedam.
1) De betekenis van Hoorn als marktplaats heeft Willem V begrepen. toen hij in 1345 zijn tocht tegen de Friezen voorbereidde. Zijn proviandmeesters kochten op de Palmenmarkt te Hoorn vele tientallen runderen.
