Hollandse Renaissance of Noordelijk Maniërisme (1550-1630)- stijlkenmerken
Tot ca. 1550 werd in Nederland gebouwd in de stijl van de Gotiek. Dat is vanaf 1250 de gangbare bouwstijl geweest in onze streken. In Hoorn zijn enkele gotische bouwwerken bewaard gebleven, zoals de Mariatoren uit 1508, de Noorderkerk uit 1519 en de Hoofdtoren uit 1532, geen woonhuizen. Rond 1525 begon zich een belangrijke verandering in de Nederlandse bouwkunst te voltrekken. Toen begon de Italiaanse Renaissance invloed te krijgen in Nederland en begon men klassieke elementen (pilasters, friezen, frontons) en 'maniëristische' versieringen (festoenen, voluten, arabesken, klauwstukken) toe te voegen aan de traditionele inheemse trapgevels. Ook kwamen rolwerk- of krulgevels in zwang. Men spreekt van Hollandse Renaissance of, vanaf 1565, van Noordelijk Maniërisme. Het zgn. 'maniërisme' is de laatste fase van de Italiaanse Renaissance. Deze stijlperiode heeft in Nederland geduurd van 1525 tot 1630, met een uitloop tot 1665. Het was de tijd van Hans Vredeman de Vries (1527-1606) en Hendrick de Keyser (1565-1627), bouwmeester van de Waag (1609) in Hoorn. In de Renaissance herleefde na duizend jaar de bouwkunst van de Griekse en Romeinse Oudheid (800 vóór Chr. - 400 AD).
 Sint Jans Gasthuis of Boterhal in Renaissancestijl (RM), Kerkplein; 1563 |
De Renaissance is in de 15e eeuw begonnen in Italië (Toscane) en heeft zich vandaaruit over de rest van Europa verbreid. Een bekend en fraai voorbeeld van een gebouw in de stijl van de de Hollandse Renaissance is het Sint Jans Gasthuis of Boterhal (1563) aan het Kerkplein in Hoorn. Let op de driehoekige 'frontons' boven de raampartijen en op de top van de gevel. Deze frontons gaan terug op de tempels uit de Griekse Oudheid. Het Admiraliteitspoortje wordt geflankeerd door twee pilasters van de zgn. 'ionische' orde, ook een bouwkundig element dat is ontleend aan de Griekse Oudheid. Natuurlijk werden al eeuwenlang zuilen (kolommen) toegepast in de bouwkunde. Denk maar aan de gotische kerken. Maar in de Renaissance, en ook in het Neoclassicisme, volgde men bij de vormgeving van zuilen de regels van de klassieke zuilenorden (Dorisch, Ionisch, Korintisch, Toscaans, Composiet) met hun kenmerkende kapitelen.
 Admiraliteitspoortje in Maniëristische stijl (RM), Kerkplein; 1607 |
