Ach Lieve Tijd 3: Zeven eeuwen Hoorn,
zijn bewoners en hun reislust

Dat gebeurde tegen de wil van gouverneur-generaal Coen, maar op uitdrukkelijk bevel van het bestuur van de Compagnie, de Heren XVII, omdat zij ‘niet in haren dienst waren uitgevaren’.

De scheepsjongens

In zijn ‘Journael ofte Gedenckwaerdige beschrijvinghe van de Oost-Indische Reyse’ gaf Willem Ysbrantsz Bontekoe een verslag van de vele ‘wonderlijcke en gevaerlijcke saecken hem daer in wedervaren’.

Gevelsteen van het in 1612 gebouwde huis ‘In de Frahchtwagen’ aan het West 50. Er is een bolderwagen op afgebeeld, getrokken door drie paarden. Het reizen met deze primitieve karren over de slechte wegen was geen pretje (AWG).

Bontekoe ontleende zijn naam waarschijnlijk aan een gevelsteen in zijn ouderlijk huis, die een ‘bonte koe’ voorstelde. Als schipper van de Nieuw-Hoorn vertrok Willem Ysbrantsz in 1618 met twee kleinere schepen in opdracht van de V.O.C. naar Indië. Aanvankelijk verliep de reis voorspoedig, maar in Straat Soenda brak brand uit aan boord van de Nieuw-Hoorn. Toen het vuur de kruitvaten in het ruim bereikte, vloog het schip met 119 opvarenden in de lucht. Bontekoe zelf werd door de kracht van de explosie de lucht in geslingerd en kwam in zee terecht.

Het Kleine Noord aan het eind van de vorige eeuw met de uitspanningen Het Wapen van West-Friesland en De Roskam. Over deze weg kwamen in de 16de eeuw op marktdagen al een duizend boeren met paard en wagen naar Hoorn. Rond 1890 wijzigde De Roskam zijn naam in het moderner aandoende Café Centraal (AWG).

Een derde deel van de bemanning overleefde de ramp en wist, zeilend met een kleine barkas die onbeschadigd was gebleven, de kust van Sumatra te bereiken. Zo goed en zo kwaad als het ging, moesten zij daar zien te overleven. Dat leidde soms tot vermakelijke incidenten. Toen Bontekoe op een dag in een prauw terugkwam van een dorp waar hij proviand had gehaald, werd hij door inboorlingen bedreigd. Om hen af te leiden, maar vooral om zijn eigen angst te verbergen, begon de schipper, zittend in zijn prauw, luidkeels psalmen te zingen. Dat hielp. De verbijsterde inboorlingen lieten hem ongehinderd passeren.
Uiteindelijk werden Bontekoe en zijn mannen door een Hollandse vloot opgepikt en naar Batavia gebracht. In 1624 keerde Bontekoe op het schip Hollandia terug in Hoorn.

Hotel ‘'t onvolmaakte schip’ op de hoek van het Breed en de Westerpoort. Bij de stadspoorten waren zulke uitspanningen te vinden. Hier kon men zijn paard uitspannen, wagens stallen en soms huren. Reizigers konden er overnachten of wachten op de postkoets of de trekschuit. De schrijver Van Lennep sliep hier op een voettocht in 1823 met zijn vriend en een vreemde op één kamer, in ‘genommerde bedsteden’. De volgende ochtend vertrokken zij naar Enkhuizen (Coll. W.F.H. Robat).