Stolpersteine wandelroute

Extra informatie

16) Roode Steen (site gemeente Hoorn): De Roode Steen is het markantste plein van Hoorn: een knooppunt van zes straten en stegen. Belangrijke verbindingswegen uit het binnenland kwamen hier bij elkaar, zoals het Grote Noord en het Grote Oost. Vroeger waren dit dijken, hetgeen goed te zien is aan de hoogte van de bestrating ten opzichte van de stegen die er op uitkomen. Ook de sluis in de waterweg de Gouw (gedempt in 1420) lag bij de Roode Steen.
Volgens de Hoornse geschiedschrijver Theodorus Velius moet Hoorn op deze plek zijn ontstaan. Drie broers uit Hamburg ('drie hamburger broeders die daer veel met haer bieren quamen handelen') bouwden er in 1316 een herberg en drie huizen.
Archeologisch onderzoek heeft intussen aangetoond dat de eerste bebouwing van Hoorn van vroeger datum moet zijn. Toch kan de Roode Steen gezien worden als het centrale punt van waaruit de stad zich heeft ontwikkeld.

Kaasdragers voor de oude Waag

Boeren uit de omgeving brachten er hun agrarische producten op de markt, kooplieden dreven er handel en er verrezen overheidsgebouwen als het stadhuis (1420), de Waag (1609) en het Statencollege (1632). Door de gestage handel in zuivelproducten (er werd tweemaal per week markt gehouden) kreeg het plein de naam Kaasmarkt. Op het vroegere Waterschapshuis, Grote Oost 6, is nog een gevelsteen te zien waarop twee kaasdragers staan afgebeeld.

Officieel heeft de Roode Steen sinds 1888 twee namen: zowel Roode Steen als Kaasmarkt. De naam Roode Steen ontleent het plein aan een bloederiger activiteit: het voltrekken van vonnissen aan lieden die door het stedelijk gerecht van schout en schepenen waren veroordeeld. Gewoonlijk bestonden die vonnissen uit het afhakken van ledematen of, bij halsmisdrijven, van het hoofd. Dat gebeurde op een rode steen in het plaveisel tegenover het in 1797 gesloopte stadhuis. Nog altijd ligt er een ronde, rode steen naast de sokkel van Jan Pieterszoon Coen. Het is een replica. Fragmenten van de echte rode steen bevinden zich in het Westfries Museum.

17) West: De oudste bewaard gebleven dijken in Hoorn zijn het Grote en Kleine Oost en het West. Zij maken deel uit van de Westfriese Omringdijk die is aangelegd in de 13e eeuw. Deze dijk is in de loop der tijd op veel plaatsen doorgebroken en delen ervan zijn door de Zuiderzee verzwolgen. Landinwaarts werd dan een nieuw stuk dijk opgeworpen, een zgn. inlaagdijk. Het Grote Oost en het West worden beschouwd als inlaagdijken uit de 13e eeuw. De Westerdijk is een inlaagdijk uit de periode 1390-1450. Tot die tijd liep de dijk rechtdoor van het West naar Schardam.

18) Italiaanse Zeedijk (uit: Hoorn, Huizen, Straten, Mensen, 1982): Deze straat was tot in de 17e eeuw Hoorns meest zuidelijke dijk. Velius vermeldt in zijn Kroniek voor het jaar 1508 op deze plaats de "zeedijk". Jacob van Deventer laat op zijn plattegrond van circa 1560 een onbebouwde dijk zien met een weg erop tussen Hoofdtoren en Vijzelstraat, met daarbij alleen de Pomp- en Bottersteeg. De laat 16e eeuwse kaarten tonen al een complete bebouwing aan de noordzijde. Op de kaart van Blaeu (1649) ligt langs de dijkstraat en de zee een brede strook zand, "Houtwallen" geheten. In 1648 begint de bebouwing van het gebied ten zuiden van de Italiaanse Zeedijk; na drie jaar is alles zo goed als volgebouwd: "Achter op 't Zand" is ontstaan en de voormalige zeedijk is nu een straat met aan beide zijden huizen.

Circa 1650 ontstaat de huidige straatnaam; de kopers van de percelen grond aan de zeedijk waren voornamelijk boekhouders, reders, en schippers die handel dreven met de Levant en Italië. Tot het einde van de 18e eeuw is het een straat waar aanzienlijke kooplieden woonden. Circa 1780 wordt er de Synagoge gebouwd; deze wordt na de Tweede Wereldoorlog gesloopt. In de Franse tijd al raakt de straat in verval. De kadasterkaart van 1823 toont diverse kale plekken. In de tweede helft van de 19e eeuw en na de oorlog is er veel afbraak. In de jaren zeventig (20e eeuw) vindt er een grootscheepse rehabilitatie van dit gebied plaats met veel nieuwbouw.

19) Hoofdtoren (zie Gebouwen > Hoofdtoren): Dit hoogoprijzende in laatgotische stijl uitgevoerde verdedigingsbouwwerk met zijn witgele natuursteen aan zeezijde, door zeelieden daardoor zichtbaar van verre, vormt nog steeds de grote blikvanger van het Hoornse, historische waterfront. Ook de bouwplek op het uiterst zuidelijke puntje van Hoorn aan de toenmalige Zuiderzee, waar tevens de toegang tot de havens lag, kon uit strategisch oogpunt gezien niet beter gekozen zijn. Als verdedigingstoren met muren van bijna 1½ meter dik aan zeezijde, van schietgaten zeewaarts gericht voor groot- en musketvuur voorzien en met wijd schootsveld over zee, vormde het de hoofdschakel in de verdediging tegen aanvallen vanuit zee.
De bouw van deze verdedigingstoren is in 1532. In feite vormde de toren, het later aangebrachte daktorentje buiten beschouwing latende, een vergrote weergave van de toenmalige ronddeel- of waltorens op de noordelijke wallen, van welke de Mariatoren van 1508 als laatste nog is behouden.
In 1614 achtte men kennelijk de functie van verdedigingstoren niet meer noodzakelijk, gezien het gebruik sindsdien door allerlei burgerlijke instellingen. De in dat jaar opgerichte Compagnie van Spitsbergen ofwel de Noordse Compagnie, gericht op de walvisvaart in de Noordelijke IJszee, beschouwde de Hoofdtoren toen als haar compagnieszetel. Deze compagnie was echter een kort leven beschoren, daar deze in 1645 (of 1641) weer werd opgeheven. Voorts hadden onder andere het gilde van de Lakenbereiders hier hun samenkomsten evenals de Maatschappij voor de Levantse Handel. In 1812 werd de toren de vergaderplaats van het Geneeskundig Gezelschap, later het Genootschap ter bevordering van de Genees-, Heel- en Verloskunde "Vis Unita Fortior". Sinds enige jaren wordt de toren uitgebaat als restaurant.

20) Van Dedemstraat + borstbeeld (Kwartaalblad Oud Hoorn 1986 pag. 20, 21 C. Kuppers, Hoornse straatnamen): zie ook krant NHD Dagblad voor West-Friesland woe. 3 - 10-2012: Het begin van de Van Dedemstraat heette sinds 27 september 1932 Slachthuisstraat. Toen werd een straat getrokken uit het Keern en lopende langs het openbaar slachthuis. In 1960 was er voornemen in het verlengde van de Slachthuisstraat het R.K. Ziekenhuis (St. Jans Gasthuis) te bouwen. Het kwam toen gewenst voor wijziging te brengen in de naam van de straat. Men stelde toen voor de straat te noemen naar burgemeester Van Dedem. Tot het geven van de naam Van Dedemstraat werd besloten in de raadsvergadering van 29 november 1960.

Van Dedem was burgemeester van Hoorn gedurende de jaren 1875 tot en mei 1891. Mr. Willem Karel baron van Dedem werd op 6 juli 1839 op het buitengoed Vosbergen te Heerde (Gld.) geboren en overleed op 2 april 1895 te Calcutta in Brits-Indië. Hij studeerde rechten te Leiden van 1856 tot 1861. Van 1859 tot 1861 studeerde hij in Delft voor Oost-Indisch ambtenaar en werd na zijn examen ambtenaar 1e klasse voor de burgerlijke dienst in Ned. Indië. In 1862 nam Van Dedem ontslag bij de burgerlijke dienst en werd advocaat en procureur bij de Raad van Justitie te Semarang. Hij is dan nog maar 23 jaar oud. In 1873 keert hij terug naar Nederland en vestigt zich in 's-Gravenhage. Op 20 juni 1875 wordt hij benoemd tot burgemeester van Hoorn als opvolger van mr. W. C. J. de Vicq, naar wie ook een straat is vernoemd. Van Dedem beoefende deze functie uit tot 1891.
Tijdens zijn burgemeesterschap was hij ook lid van de Provinciale Staten. Vanaf juli 1880 voor het district Hoorn lid van de Tweede Kamer, als deskundige op koloniaal gebied. In 1891 nam hij ontslag als burgemeester van Hoorn omdat hij Minister van Koloniën werd. Na zijn aftreden maakte Van Dedem een studiereis door Brits- Indië (huidig India), Siam (huidig Thailand) en Nederlands Indië (huidig Indonesië).

Koepoort stadszijde, 1871 afgebroken

Tijdens zijn ambtsperiode werden de Koepoort en de Westerpoort gesloopt. De Oosterpoort werd van sloop gered. Hij was medeoprichter van het Westfries Museum. Hij bleef ongehuwd. Twee jaar na zijn dood werd de zandstenen gedenksteen geplaatst in de Ramen. In 1972 werd die verplaatst naar de naar hem genoemde Van Dedemstraat. Nu staat die in het Noorderplantsoen.
In het Noord-Hollands Dagblad, Dagblad voor West-Friesland van 3-10-2012 werd de vondst van een grafmonument voor baron Van Dedem bekendgemaakt naar een ontwerp van Cuypers uit 1897.

Monument Baron Van Dedem, tot 1972 aan de Ramen

Monument Baron Van Dedem hier aan de Van Dedemstraat
(Anno 2013 in Noorderplantsoen)