Stolpersteine wandelroute

Extra informatie

1) Keern (Velius: Kroniek van Hoorn, band I p.155, PSBB 2007): op 't jaar 1426. Kennemers verliezen de slag op het Keern. Er vond in de namiddag - het was zondag en precies een week na de slag op de Oudijk - een zwaar en bloedig gevecht plaats, iets buiten de stad, voor de Noorderpoort, op de plaats die, naar men zegt, later naar het omkeren der Kennemers de naam Keern heeft gekregen. Velius houdt terecht een slag om de arm. De naam "Keern" komt al voor op de grafelijke rentmeestersrekeningen van 1344-1345 in het Westfries Archief.

2) Provincialeweg N 506: De provinciale weg 506 is de weg vanaf het einde van de bebouwde kom van Hoorn tot aan de N302 bij Enkhuizen. De oorspronkelijke naam was 'Lageweg'. Deze verdween nadat de route vanuit Hoorn werd omgelegd van de huidige Willemsweg naar de nieuw aangelegde rondweg ('Nieuweweg'; zie verder) ten noorden van de stad, die tevens direct op de A7 aansloot.

Van de oude kronkelige Lageweg, zoals die er tot de jaren '50 van de twintigste eeuw uitzag, zijn nog een paar delen overgebleven (zij het inmiddels geasfalteerd). De omgelegde route die toen nog buiten de bebouwde kom van Hoorn liep, kreeg als administratief wegnummer Secundaire weg 12 mee in de secundaire en tertiaire provinciale wegenplannen van 1960. Sinds de vaststelling van het Ontwerp Provinciaal Wegenplan Noord-Holland 1968 - zowel in het secundaire als in het tertiaire plan - kreeg deze weg als administratief nummer Secundaire weg 9. In het provinciale wegenplan 1988 is het gedeelte van deze S9 binnen de bebouwde kom van Hoorn niet meer aangewezen als Secundaire weg. Ergens in die periode moet de weg zijn overgedragen aan de gemeente Hoorn. Daarbij speelde mee dat door het groeikernenbeleid van het Rijk Hoorn intussen fors was uitgebreid waardoor de S9 binnen de bebouwde kom kwam te liggen en steeds meer een lokale functie vervulde in plaats van een interlokale. Tegelijkertijd was de provincie ook bezig met de aanleg en het ontwerp van het laatste gedeelte van de Westfrisiaweg Oost (toentertijd bekend als S31) ten noorden van inmiddels verschoven bebouwde kom van Hoorn. Mede daardoor is dit weggedeelte afgestoten (uit: Wikipedia).

De Nieuwe Weg bestond al langer en liep van de Koepoortsweg naar de grens met Blokker, naar de eerste Nadorst. Het oorspronkelijke café - theehuis 'De Nadorst' stond ongeveer 150 meter in westelijk richting (gezien vanuit de huidige Nadorst), juist bij de toenmalige driesprong van de Nieuweweg, de Westerblokker en de Holenweg. Deze gebouwen zijn na de Tweede Wereldoorlog gesloopt in verband met de aanleg van de Provincialeweg. De eerder genoemde Nieuweweg is opgegaan in de Provincialeweg. Wanneer de eerste Nadorst gebouwd is, is niet meer na te gaan, maar op een oude waterschapskaart uit 1775 komt de naam "De Nadorst" al voor. (van: website nadorst).

Extra informatie

3) Koepoortsweg: (Hoornse Historie door Ben Renckens nr.60, 20-8-1977). Oorspronkelijk was de Koepoortsweg aanzienlijk langer dan nu. In 1508 verloor de weg het deel tussen de oudste vestinggracht (Turfhaven) en de Koepoortsbrug. Dat deel ging Achterstraat heten. Later, wanneer precies is onbekend, ging het deel tussen de Nieuweweg (zie 2) en de hoek in de Geldelozeweg naar deze laatste heten. Op de plattegrond van Doesjan uit 1794 wordt dit al aangegeven.
De kaart van Jacob van Deventer uit ca. 1560 geeft de Koepoortsweg voor het eerst weer. De sloten aan weerszijden worden niet aangegeven. Dat doen latere kaarten wel. In 1607 werd de Koepoortsweg bestraat. In 1628 werd de sloot aan westzijde gedempt en de strook aan de weg toegevoegd. Opnieuw werd de weg bestraat in 1657. Ter bescherming van de voetgangers werden houten palen tussen de bomen geplaatst die de rij- en wandelweg van elkaar scheiden. In 1770 werden de houten palen vervangen door hardstenen, die tot 1923 stand hielden.

Koepoort (Hoornse Historie door Ben Renckens nr.12, 1-2-1975) en (Hoornse Historie door Ben Renckens nr.42, 30-10-1976): De Koepoort werd gebouwd in 1508 ten tijde van de stadsuitbreiding en in de 17e eeuw werden de poortingangen gewijzigd. Bij de bouw had men rekening te houden met de krappe ruimte aan de stadszijde en met de kaarsrechte lijn Achterstraat-Koepoortsweg, die niet haaks op de gracht liep. De as van de poort week ongeveer 30 graden af naar rechts, gerekend vanaf de brug. De gemeenteraad besloot in 1871 de poort af te breken. De beelden van de koeien en Pomona vonden een plekje in de tuin van het Westfries Museum.

4) Drieboomlaan: (Hoornse Historie door Ben Renckens nr.116, 24-11-1979): In 1598 werd de Drieboomlaan aangelegd tussen de Koepoortsweg en de Holenweg. Volgens Hoorns kroniekschrijver Velius noemde men de weg Lindendael, "of anders de drie Boomde-laan, om dat zy met drie regels Boomen geplant is". De verbinding van de Drieboomlaan met de Koepoortsweg werd in 1657 verbeterd door een stenen boogbruggetje.
Tot in 1676 was de laan nog met drie rijen lindebomen beplant. In dat jaar vond een rampzalige overstroming plaats, waardoor de kwijnende bomen vervangen moesten worden in het jaar daarop. Er werden toen twee rijen lindebomen geplant, zodat het noordelijk deel bij de wandelweg getrokken kon worden.

Vanaf 1921 zijn de sloten geleidelijk aan gedempt en verdwenen daarmee ook de bruggetjes. De oude lindebomen werden gerooid.

5) Westfries Gasthuis: (Oud Hoorn fietsrouteboekje Westfriese tour 2006): Het is een nieuw ziekenhuis vlakbij het centrum van Hoorn, ter vervanging van twee gefuseerde ziekenhuizen, het Sint Jangasthuis en het Streekziekenhuis. In fase 1 (2003) is een nieuw gebouw bij het bestaande Sint-Jan ziekenhuis gebouwd, waarna in fase 2 (2013) een tweede gebouw geplaatst wordt ter vervanging van het oude Sint Jan gebouw. Van deze gelegenheid is door de Architectengroep Duintjer gebruik gemaakt om twee belangrijke eisen in te willigen: hoogwaardige stedenbouwkundige kwaliteit en een functionele lay-out vanuit de optiek van de patiënt. De centrale hal is als ontmoetingsplaats tussen oud- en nieuwbouw in ontworpen, om een optimale integratie te krijgen van beide gebouwen. Op deze hal bevinden zich nog twee verbindingsgangen, die de bestaande verpleegafdelingen van Sint Jan verbinden met respectievelijk de röntgenafdeling op de eerste en de operatieafdeling op de tweede verdieping van de nieuwbouw. Ook in de tweede fase zal deze hal het hart blijven van de gehele nieuwbouw. Onder het gehele complex loopt een souterrainingang, die alle liften verbindt met de laad- en losplaats van goederen. Op deze wijze vindt er geen vermenging plaats van goederen en patiëntenlogistiek.

(Architectuurgids Hoorn 1960-2010, Joost Buchner, 2012): Het Westfries Gasthuis is één van de grootste gebouwen van Hoorn en ligt direct tegenover het Transferium. Een grote U- vormige, drie verdiepingen hoge vleugel met daarop terugliggend nog eens drie lagen bepaalt aan de stadszijde het aanzicht van het gebouw. De gevel van de onderste laag is merendeels van glas. De daarboven gelegen twee lagen zijn uitgevoerd in oranjebruine baksteen. De drie hogere lagen zijn uitgevoerd in donkerbruine baksteen. Daarboven bevindt zich nog een dakopbouw met daarin de technische voorzieningen. Het gebouw heeft een sterk horizontaal karakter. Deze nieuwe vleugel is door middel van de ontvangsthal en enkele bruggen met de oudere vleugel verbonden.
In het midden van de vleugel langs de Van Dedemstraat kraagt een drie verdiepingen hoge directievleugel uit over de onderbouw. Dit element is wit gestuukt en staat op twee onwerkelijk dunne witte kolommen. Deze kolommen lijken de hoofdentree te accentueren, maar de toegangsroute loopt er niet tussendoor, maar er net naast. Aan de Van Dedemstraat is het maaiveld flink verhoogd (schuin oplopend) en met gras begroeid. Tevens zijn er bomen geplant. Dit verzacht het aanzien van het gebouw. De witte zonwering voor de raamstroken versterkt het horizontale karakter van de nieuwbouw. De ontsluiting voor de auto's vindt plaats aan de noordoostzijde van het gebouw, waar een voorplein is gerealiseerd aan de kant van de Maelsonstraat.

Extra informatie

6) Liornestraat en fluitschip (West-Frieslands Oud & Nieuw 1957, pp.60-75. Pieter Jansz. Liorne en de Nederlandse Scheepsbouw (1) door I. Kuyper. Zie site Oud Hoorn Activiteiten > Documentatiecentrum > Archivering): Het was eigenlijk van onze koopvaardijvloot, dat de drang naar verruiming van de charters onzer schepen, en daarmede de ommekeer in onze scheepsbouw, uitging. In 1595 had de koopman en scheepsbouwkundige Pieter Jansz. Liorne, te Hoorn, het moeilijke probleem weten op te lossen: hoe een groot koopvaardijschip zó te bouwen en op te tuigen, dat het niet alleen alle bestaande scheepstypen in bezeildheid en laadvermogen overtrof, maar nog bovendien met een minder talrijke bemanning kon toekomen. Uitgaande van het vlieboot-type, met zijn sterk ingehaalde boorden (en dus smal op het dek), dat daardoor met weinig volk kon worden genavigeerd en verdedigd, construeerde hij het "fluitschip", dat, met het oog op de in Denemarken voor de Sond-tol gebruikelijke scheepsmeting, nog sterker werd ingebouwd.

De fluit werd het koopvaardijschip bij uitnemendheid van de 17e en 18e eeuw, een scheepsmodel dat èn door Engeland èn door Frankrijk van ons is overgenomen. Opmerkelijk is het, dat daarop vanwege de stad Hoorn tot "raad" op de vloot benoemd werd Pieter Jansz. Liorne, de befaamde uitvinder der "fluiten": de man dus, van wie de gedaanteverwisseling onzer koopvaardijvloot was uitgegaan!

7) Commandeur Ravenstraat (van Wikipedia): deze straat langs het spoor, dichtbij station Hoorn, is vernoemd naar Dirck (of Dirk) Albertsz Raven (Hoorn, 1589/90 - aldaar na 1639). Hij was schipper te Hoorn en later commandeur bij de walvisvaart, in dienst van de Noordsche Compagnie. Op 24 mei 1639 leed Dirck Albertsz als commandeur van het schip Spitsbergen schipbreuk bij Spitsbergen. Hij overleefde het ternauwernood: na zijn redding door commandeur Gale Hamkes uit Harlingen met zijn schip De Oranjeboom, waren er nog maar 20 van de 86 bemanningsleden over.

Raven verwerkte dit avontuur in een reisverhaal, het Journael ofte Beschrijvinghe van de Reyse ghedaen bij den Commandeur Dirck Albertsz Raven, na Spitsberghen, inden Jare 1639, ten dienste vande E.Heeren Bewindthebbers vande Groenlandtsche Compagnie tot Hoorn. Het reisverhaal werd in 1646, zeven jaar na de rampzalige expeditie, voor het eerst gepubliceerd in Hoorn en er verschenen nadien verschillende herdrukken. Het werd bovendien vanaf 1648 opgenomen achter het beroemde Journael ofte Gedenkwaerdighe Beschrijvinghe vande Oost-Indische Reyse van Willem IJsbrantsz Bontekoe van Hoorn. In 1971 verscheen een facsimile herdruk van deze uitgave van 1648. Dit boek is te koop bij Oud Hoorn.

8) Truydemanhofje: (en gevelsteen Grote Oost 114 boek Henk Overbeek pp.75-77 en 226): Op 30 november 1953 opende burgemeester mr. Canneman het splinternieuwe woonoord. Voorbereiding en bouw hadden drie jaar gevergd. Het bouwplan bevatte 45 woningen, verdeeld over vier vleugels, gebouwd om een gemeenschappelijke binnenhof. De bouw werd gegund aan fa. Wit uit Wognum (in 2012 kende Oud Hoorn dit bedrijf haar Monumentenprijs toe) en het schilderwerk aan fa. Verlaat uit Hoorn.

Het complex voor bejaarden werd ontworpen door gemeentearchitect C. Ruitenbeek (gemeentewerken Hoorn). Tot 1979 bleef het betrekkelijk stil rond het Truydemanhof. Het Grond-enWoningbedrijf van de gemeente Hoorn schreef op 17 april1979 B&W een brief met het verzoek in te stemmen met verbetering van het hof. Het complex bestond toen uit 44 woningen, een beheerderwoning en een recreatiezaal. Voor het maken van bergingen ten behoeve van de woningen moesten 2 woningen verdwijnen. De beheerderwoning en recreatiezaal bleven behouden. Verder zou een lift worden aangebracht.
Juni 1979 ging de gemeenteraad akkoord met een krediet voor de renovatie van het Truydemanhof. In 1987 werd het gemeentelijke woningbezit w.o. het Truydemanhof aan de Woningstichting (nu woningcorporatie IntermarisHoeksteen) verkocht. (uit: Kwartaalblad Oud Hoorn 1994, pag.60-61).

In de gevel van Grote Oost 114 bevindt zich een gevelsteen 'Truydeman en zijn Wijf'. Dit broodbakkersechtpaar dat zich in 1426 in Hoorn vestigde maakt deel uit van een legende. Hun ezel kon in zijn eentje het brood bezorgen. Op een keer kwam hij voortijdig terug bij de bakkerij, omdat hij gemerkt had, dat een klant vals geld of helemaal geen geld in het geldkorfje legde. Truydeman en zijn 'Wijf' Aleyde waren mild en zeer bewogen jegens de armen. Zij richtten een armenfonds op om eenmaal in de week brood en turf te bekostigen. Zij stelden zich ook borg voor het betalen van onderhoudskosten voor de Noorderkerk ('de Armenkerk') aan het Kleine Noord.
In 1429 betaalde het echtpaar de noordermuur van de toenmalige Grote Kerk. In de kerk was een glas-in-loodraam met een afbeelding van het paar. Dat is in 1703 met de ontploffing van de kruitmolen verloren gegaan. Truydeman ondertekende zijn brieven altijd met Tr. En z. Wijf.

9) Beatrixlaan heette Parklaan in de oorlog: (uit Kwartaalblad Oud Hoorn 2012, nr. 3, p. 132 Peter Tack: "Struikelstenen" in Hoorn): Straatnamen die betrekking hadden op in leven zijnde leden van het Koninklijk Huis, mochten in de oorlog op last van de bezetter niet worden gebruikt.

Extra informatie

10) Oosterpoort (zie Gebouwen > Oosterpoort): Van de vier echte stadspoorten rest alleen nog de huidige Oosterpoort, gelegen pal naast het noordelijk talud van de Omringdijk ter plaatse van de overgang van Kleine Oost naar de Schellinkhouterdijk. Via een toenmalige houten poortbrug over de Oosterpoortsgracht (Draafsingel) werd het verkeer over een nieuwe vervangende weg met een grote bocht richting de Schellinkhouterdijk geleid. De veranderde inzichten in (stads)- verdedigingswerken gingen gepaard met een verandering van functie van stadspoorten.
Bij de Oosterpoort is weliswaar nog sprake van een verhoudingsgewijs fors bouwwerk, maar gezien zijn constructievorm niet meer ontworpen als een zware verdedigingspoort.

In essentie is het een uiterst eenvoudig poortgebouw zonder (verblijfs-)ruimten bestaande uit twee relatief zware gebogen langszijmuren, afsluitbaar aan de kopseinden door zware houten deuren in stenen omlijsting en slechts afgedekt met een plat dak. Overige verdedigingsvoorzieningen, zoals weergangen en schietgaten ontbreken eveneens. De basisvorm en constructie geven daardoor aanleiding te veronderstellen, dat de poort niet meer zo zeer als verdedigingspoort werd gebouwd, maar eerder als plaats van controle over wie de stad in en de stad uitgaat, het weren van landrovers en overig gespuis. Maar ook een plaats van heffing van tol- en accijnsgelden.

Niet in het minst ook gold een stadspoort in die tijd altijd nog als teken van macht van en ontzag voor de stad. Dank zij de grote aandacht voor ornamentiek en luxere materialen zo als natuursteen, is niettegenstaande de eenvoudige basisvorm, de Oosterpoort voor Hoorn nog steeds één der meest sprekende monumentale bouwwerken.

11) Westfriese Omringdijk (site westfrieseomringdijk): Je koike d'r je ouge uit! Westfriesland is het gebied in Noord- Holland dat volledig wordt omsloten door de oudste dijk van Nederland; de Westfriese Omringdijk. Dit provinciale monument meet een totale lengte van 126 kilometer. Dit wonder van menselijke hand is al 800 jaar oud en verbindt de historische steden Alkmaar, Hoorn, Enkhuizen en Medemblik.
De Omringdijk slingert als een groene route door het landschap en leidt de bezoekers van Westfriesland langs het weidse landschap met zijn unieke vergezichten, de typische lintdorpen met stolpboerderijen en de voormalige VOC-steden met hun prachtig bewaard gebleven binnensteden. Een groot deel van dijk vormt nog altijd de grens tussen land en water, elders loopt de dijk dwars door het land tussen polders en droogmakerijen als een monument voor eeuwen van strijd tegen het water.

12) Kleine Oostsluis: Een tweede, veel oudere, sluis ligt bij de ophaalbrug tussen het Grote en Kleine Oost. Deze sluis verbindt de Karperkuil en de Vollerswaal met elkaar. In 1577 is de Karperkuil aangelegd, en is de aangrenzende Westfriese Omringdijk dóórgegraven om verbinding te maken tussen het havenwater en het water in de binnenstad (de Vollerswaal en verder). Op dit punt is toen onmiddellijk in 1579 een sluis in de dijk gebouwd om de binnenstad te kunnen beschermen tegen hoogwater vanuit de haven. Deze sluis bestaat nog en is in 2002 gerestaureerd.

13) Oude Oosterpoort (zie Gebouwen > Oosterpoort): De voorganger van de "Nieuwe" Oosterpoort, de Oude Oosterpoort, stond ongeveer 100 meter stadwaarts, juist tussen het kruispunt Grote Oost/Kleine Oost/Zon en de Kleine Sluis met ophaalbrug. Het profiel van de zuidelijke poortmuur van deze in 1818 gesloopte poort is gedeeltelijk nog herkenbaar in de kademuur. Dit bouwwerk was in architectonisch opzicht een juweel in de laatgotische bouwkunst met o.a. vier hoektorens voorzien van uivormige helmdaken.

14) Bossuhuizen (en gevelreclame Grote Oostkant): De Bossuhuizen zijn drie aangrenzende huizen aan de Slapershaven. De gevelstenen van deze 17e-eeuwse huizen zijn als een stripverhaal: ze vertellen over de slag op de Zuiderzee die de West-Friezen in 1573 hebben geleverd tegen de Spaanse vloot van admiraal Bossu. De West-Friezen versloegen hier de vloot met een eigen vloot van kleine wendbare bootjes en namen Bossu gevangen. Mede om deze reden slaagde de hertog van Alva er niet in Noord-Holland te veroveren. Op de gevelstenen worden de West-Friezen afgebeeld als de mannen Israëls zoals die streden tegen de Bijbelse krijgsheer Amalek. Het gevecht op 11 oktober in 1573 ging de geschiedenis in als de Slag op de Zuiderzee. Bossu verloor, werd gevangen genomen en heeft drie jaar lang opgesloten gezeten in het Weeshuis aan de Korte Achterstraat.

De slag op de Zuiderzee vindt plaats in 1573, in het begin van de roerige Tachtigjarige Oorlog. De steden en gewesten van de Nederlanden vormen dan nog geen eenheid in de strijd tegen de Spaanse overheersing. Zo blijft Amsterdam bijvoorbeeld lange tijd trouw aan Spanje. De strijd ter land en ter zee verloopt moeizaam. Als de Watergeuzen in 1572 Den Briel innemen, scharen veel steden in Noord-Holland, waaronder Hoorn, zich aan de zijde van opstandelingenleider Willem van Oranje.

Een jaar later komt de oorlog in dit gebied tot een hoogtepunt. De Watergeuzen en de West-Friezen proberen de haven van Amsterdam te blokkeren. De Spaanse stadhouder Maximiliaan de Hennin, heer van Bossu, zendt een zeemacht op de Oranje- aanhangers af. Er volgt een zeeslag die zes dagen en nachten duurt. Ondanks de overmacht slagen de West-Friezen onder aanvoering van Cornelis Dirkszoon, burgemeester van Monnickendam, erin Bossu te verslaan. Sinds juli 2012 heeft ook de gevel aan de Grote Oost een bijzondere schildering, een historisch reclamebord dat toont hoe in Hoorn reclamevoering in de 19e eeuw plaatsvond.

Extra informatie

15) Gedempte Turfhaven vroeger Martelaarsgracht (van Wikipedia): Deze loopt van de Pakhuisbrug naar de Achterstraat (oorspronkelijk nog door naar de Gouw); de noordelijke kade werd in de 19e eeuw hernoemd tot Onder de Boompjes.

Extra informatie

16) Roode Steen (site gemeente Hoorn): De Roode Steen is het markantste plein van Hoorn: een knooppunt van zes straten en stegen. Belangrijke verbindingswegen uit het binnenland kwamen hier bij elkaar, zoals het Grote Noord en het Grote Oost. Vroeger waren dit dijken, hetgeen goed te zien is aan de hoogte van de bestrating ten opzichte van de stegen die er op uitkomen. Ook de sluis in de waterweg de Gouw (gedempt in 1420) lag bij de Roode Steen.
Volgens de Hoornse geschiedschrijver Theodorus Velius moet Hoorn op deze plek zijn ontstaan. Drie broers uit Hamburg ('drie hamburger broeders die daer veel met haer bieren quamen handelen') bouwden er in 1316 een herberg en drie huizen.
Archeologisch onderzoek heeft intussen aangetoond dat de eerste bebouwing van Hoorn van vroeger datum moet zijn. Toch kan de Roode Steen gezien worden als het centrale punt van waaruit de stad zich heeft ontwikkeld.

Boeren uit de omgeving brachten er hun agrarische producten op de markt, kooplieden dreven er handel en er verrezen overheidsgebouwen als het stadhuis (1420), de Waag (1609) en het Statencollege (1632). Door de gestage handel in zuivelproducten (er werd tweemaal per week markt gehouden) kreeg het plein de naam Kaasmarkt. Op het vroegere Waterschapshuis, Grote Oost 6, is nog een gevelsteen te zien waarop twee kaasdragers staan afgebeeld.

Officieel heeft de Roode Steen sinds 1888 twee namen: zowel Roode Steen als Kaasmarkt. De naam Roode Steen ontleent het plein aan een bloederiger activiteit: het voltrekken van vonnissen aan lieden die door het stedelijk gerecht van schout en schepenen waren veroordeeld. Gewoonlijk bestonden die vonnissen uit het afhakken van ledematen of, bij halsmisdrijven, van het hoofd. Dat gebeurde op een rode steen in het plaveisel tegenover het in 1797 gesloopte stadhuis. Nog altijd ligt er een ronde, rode steen naast de sokkel van Jan Pieterszoon Coen. Het is een replica. Fragmenten van de echte rode steen bevinden zich in het Westfries Museum.

17) West: De oudste bewaard gebleven dijken in Hoorn zijn het Grote en Kleine Oost en het West. Zij maken deel uit van de Westfriese Omringdijk die is aangelegd in de 13e eeuw. Deze dijk is in de loop der tijd op veel plaatsen doorgebroken en delen ervan zijn door de Zuiderzee verzwolgen. Landinwaarts werd dan een nieuw stuk dijk opgeworpen, een zgn. inlaagdijk. Het Grote Oost en het West worden beschouwd als inlaagdijken uit de 13e eeuw. De Westerdijk is een inlaagdijk uit de periode 1390-1450. Tot die tijd liep de dijk rechtdoor van het West naar Schardam.

18) Italiaanse Zeedijk (uit: Hoorn, Huizen, Straten, Mensen, 1982): Deze straat was tot in de 17e eeuw Hoorns meest zuidelijke dijk. Velius vermeldt in zijn Kroniek voor het jaar 1508 op deze plaats de "zeedijk". Jacob van Deventer laat op zijn plattegrond van circa 1560 een onbebouwde dijk zien met een weg erop tussen Hoofdtoren en Vijzelstraat, met daarbij alleen de Pomp- en Bottersteeg. De laat 16e eeuwse kaarten tonen al een complete bebouwing aan de noordzijde. Op de kaart van Blaeu (1649) ligt langs de dijkstraat en de zee een brede strook zand, "Houtwallen" geheten. In 1648 begint de bebouwing van het gebied ten zuiden van de Italiaanse Zeedijk; na drie jaar is alles zo goed als volgebouwd: "Achter op 't Zand" is ontstaan en de voormalige zeedijk is nu een straat met aan beide zijden huizen.

Circa 1650 ontstaat de huidige straatnaam; de kopers van de percelen grond aan de zeedijk waren voornamelijk boekhouders, reders, en schippers die handel dreven met de Levant en Italië. Tot het einde van de 18e eeuw is het een straat waar aanzienlijke kooplieden woonden. Circa 1780 wordt er de Synagoge gebouwd; deze wordt na de Tweede Wereldoorlog gesloopt. In de Franse tijd al raakt de straat in verval. De kadasterkaart van 1823 toont diverse kale plekken. In de tweede helft van de 19e eeuw en na de oorlog is er veel afbraak. In de jaren zeventig (20e eeuw) vindt er een grootscheepse rehabilitatie van dit gebied plaats met veel nieuwbouw.

19) Hoofdtoren (zie Gebouwen > Hoofdtoren): Dit hoogoprijzende in laatgotische stijl uitgevoerde verdedigingsbouwwerk met zijn witgele natuursteen aan zeezijde, door zeelieden daardoor zichtbaar van verre, vormt nog steeds de grote blikvanger van het Hoornse, historische waterfront. Ook de bouwplek op het uiterst zuidelijke puntje van Hoorn aan de toenmalige Zuiderzee, waar tevens de toegang tot de havens lag, kon uit strategisch oogpunt gezien niet beter gekozen zijn. Als verdedigingstoren met muren van bijna 1½ meter dik aan zeezijde, van schietgaten zeewaarts gericht voor groot- en musketvuur voorzien en met wijd schootsveld over zee, vormde het de hoofdschakel in de verdediging tegen aanvallen vanuit zee.
De bouw van deze verdedigingstoren is in 1532. In feite vormde de toren, het later aangebrachte daktorentje buiten beschouwing latende, een vergrote weergave van de toenmalige ronddeel- of waltorens op de noordelijke wallen, van welke de Mariatoren van 1508 als laatste nog is behouden.
In 1614 achtte men kennelijk de functie van verdedigingstoren niet meer noodzakelijk, gezien het gebruik sindsdien door allerlei burgerlijke instellingen. De in dat jaar opgerichte Compagnie van Spitsbergen ofwel de Noordse Compagnie, gericht op de walvisvaart in de Noordelijke IJszee, beschouwde de Hoofdtoren toen als haar compagnieszetel. Deze compagnie was echter een kort leven beschoren, daar deze in 1645 (of 1641) weer werd opgeheven. Voorts hadden onder andere het gilde van de Lakenbereiders hier hun samenkomsten evenals de Maatschappij voor de Levantse Handel. In 1812 werd de toren de vergaderplaats van het Geneeskundig Gezelschap, later het Genootschap ter bevordering van de Genees-, Heel- en Verloskunde "Vis Unita Fortior". Sinds enige jaren wordt de toren uitgebaat als restaurant.

20) Van Dedemstraat + borstbeeld (Kwartaalblad Oud Hoorn 1986 pag. 20, 21 C. Kuppers, Hoornse straatnamen): zie ook krant NHD Dagblad voor West-Friesland woe. 3 - 10-2012: Het begin van de Van Dedemstraat heette sinds 27 september 1932 Slachthuisstraat. Toen werd een straat getrokken uit het Keern en lopende langs het openbaar slachthuis. In 1960 was er voornemen in het verlengde van de Slachthuisstraat het R.K. Ziekenhuis (St. Jans Gasthuis) te bouwen. Het kwam toen gewenst voor wijziging te brengen in de naam van de straat. Men stelde toen voor de straat te noemen naar burgemeester Van Dedem. Tot het geven van de naam Van Dedemstraat werd besloten in de raadsvergadering van 29 november 1960.

Van Dedem was burgemeester van Hoorn gedurende de jaren 1875 tot en mei 1891. Mr. Willem Karel baron van Dedem werd op 6 juli 1839 op het buitengoed Vosbergen te Heerde (Gld.) geboren en overleed op 2 april 1895 te Calcutta in Brits-Indië. Hij studeerde rechten te Leiden van 1856 tot 1861. Van 1859 tot 1861 studeerde hij in Delft voor Oost-Indisch ambtenaar en werd na zijn examen ambtenaar 1e klasse voor de burgerlijke dienst in Ned. Indië. In 1862 nam Van Dedem ontslag bij de burgerlijke dienst en werd advocaat en procureur bij de Raad van Justitie te Semarang. Hij is dan nog maar 23 jaar oud. In 1873 keert hij terug naar Nederland en vestigt zich in 's-Gravenhage. Op 20 juni 1875 wordt hij benoemd tot burgemeester van Hoorn als opvolger van mr. W. C. J. de Vicq, naar wie ook een straat is vernoemd. Van Dedem beoefende deze functie uit tot 1891.
Tijdens zijn burgemeesterschap was hij ook lid van de Provinciale Staten. Vanaf juli 1880 voor het district Hoorn lid van de Tweede Kamer, als deskundige op koloniaal gebied. In 1891 nam hij ontslag als burgemeester van Hoorn omdat hij Minister van Koloniën werd. Na zijn aftreden maakte Van Dedem een studiereis door Brits- Indië (huidig India), Siam (huidig Thailand) en Nederlands Indië (huidig Indonesië).

Tijdens zijn ambtsperiode werden de Koepoort en de Westerpoort gesloopt. De Oosterpoort werd van sloop gered. Hij was medeoprichter van het Westfries Museum. Hij bleef ongehuwd. Twee jaar na zijn dood werd de zandstenen gedenksteen geplaatst in de Ramen. In 1972 werd die verplaatst naar de naar hem genoemde Van Dedemstraat. Nu staat die in het Noorderplantsoen.
In het Noord-Hollands Dagblad, Dagblad voor West-Friesland van 3-10-2012 werd de vondst van een grafmonument voor baron Van Dedem bekendgemaakt naar een ontwerp van Cuypers uit 1897.