Van Franse stadsschool tot Gemeentelijke ULO (7)

De Eerste burgerschool voor jongens (1887 - 1916)

Opheffing school voor meer uitgebreid lager onderwijs van Jan Buis

In het jaarverslag van de gemeente Hoorn over 1882 staat dat er lager onderwijs gegeven wordt aan een aantal openbare scholen en de gesubsidieerde bijzondere school voor jongens van Jan Buis, die volgens de gemeente aan alle eisen van het openbaar onderwijs voldoet. De school bereidt leerlingen voor op de hbs en de normaalschool maar het onderwijs is ook nuttig voor jongens die na hun twaalfde op school blijven.

In maart 1887 besluit de gemeenteraad van Hoorn het contract met de bijzondere school van Jan Buis na afloop van de cursus 1886-1887 niet te verlengen. In plaats daarvan wordt het aantal openbare scholen vermeerderd met een Eerste burgerschool voor jongens.

In feite is er sprake van voortzetting van de school van Buis, maar onder een ander bestuur. De nieuwe school leidt ook op voor de hbs, wordt gehuisvest in het gebouw van de school van Buis aan het Nieuwe Noord en Jan Buis blijft als eerste onderwijzer aan de school verbonden. Wel krijgt het gebouw een extra lokaal, wordt het ameublement vernieuwd en komt er een nieuw schoolhoofd, de heer A.A. Groot uit Amsterdam. Hij wordt in 1890 opgevolgd door C.H. Wolbers uit Groningen.

Naast de gewone vakken van het lager onderwijs krijgen de jongens les in Frans, algemene geschiedenis en gymnastiek. Het schoolgeld is voor de drie laagste klassen 25 gulden per jaar, voor de hoogste drie 30 gulden.

Onderwijzend personeel van de Normaalschool; staand 2e van links C.H. Wolbers, 6e van links Jan Buis

Verzoek om uitbreiding

In augustus 1902 wendt een aantal burgers zich tot de gemeenteraad met het verzoek het onderwijs aan de Eerste burgerschool voor jongens uit te breiden met drie kopklassen, zodat de hele opleiding negen jaar gaat duren. Daarbij verwijzen zij naar de Eerste burgerschool voor meisjes aan het Kerkplein waar hetzelfde eerder al is gebeurd.

Als argument voor hun verzoek stellen zij dat ‘ouders en voogden, zoals de toestand nu is, uitsluitend aangewezen zijn om hunne jongens naar de Hogere Burgerschool te zenden, of ze op te jeugdigen leeftijd van school te nemen. Zij zouden gaarne zien, dat hunne jongens tot op hun 15de of 16de jaar van meer uitgebreid lager onderwijs konden genieten, waarbij o.a. de moderne talen boekhouden en handelsrekenen, op de voorgrond zonden kunnen treden, zonder daardoor het verband tussen de 6de klasse en de H.B.S. te willen verbreken.’

Verbouwing

Op 25 februari 1903 besluit de raad het verzoek om het aantal klassen van de Eerste burgerschool voor jongens met drie te vermeerderen, in te willigen. In verband hiermee zal het schoolgebouw aan het Nieuwe Noord worden verbouwd en zullen twee extra leerkrachten worden benoemd.

De school krijgt net als de Burgerschool voor meisjes twee afdelingen. Afdeling A. bereidt voor op de hbs. Naast de gewone vakken staan hier ook Frans, algemene geschiedenis en gymnastiek op het rooster. Afdeling B is voor leerlingen die na de zesde klas niet naar de hbs gaan maar op school blijven. Zij krijgen naast de hiervoor genoemde vakken les in Duits, Engels en wiskunde.

In oktober 1903 kan het vernieuwde en uitgebreide schoolgebouw aan het Nieuwe Noord feestelijk in gebruik genomen worden. De hoofdtoegang is verplaatst.  De school is nu bereikbaar via een poort in het pand Ramen 11. Dit monumentale pand, dat eigendom is van de gemeente, is aangewezen als dienstwoning voor het hoofd van de school.

Ramen 11 voor en na de verbouwing; de nieuwe deur rechts geeft toegang tot de achter het pand gelegen Eerste burgerschool voor jongens

Fusie met Eerste burgerschool voor meisjes

Zoals in hoofdstuk 4 al beschreven is, fuseert de Eerste burgerschool voor jongens in 1916 met de Eerste burgerschool voor meisjes. De fusieschool betrekt, onder de naam Gemeenteschool no. 3, een nieuw gebouw op de hoek van de Draafsingel en de toegangsweg naar de Rijks HBS, later de Johan Messchaertstraat.

De school biedt net als de burgerscholen waaruit zij is voortgekomen ‘meer uitgebreid lager onderwijs’ (mulo). De school bestaat in deze vorm maar een paar jaar. In 1920 wordt een nieuwe Lager-onderwijswet aangenomen. Deze wet introduceert het ‘uitgebreid lager onderwijs’ als zelfstandig, driejarig vervolgonderwijs, aansluitend op de zesde klas van het gewoon lager onderwijs.

Op basis van deze wet worden de hoogste drie klassen van Gemeenteschool No. 3 verzelfstandigd tot Gemeentelijke Ulo. Na een paar jaar op verschillende locaties gehuisvest te zijn geweest, betrekt de Ulo in 1925 een eigen gebouw aan de Johan Messchaertstraat, tegenover de Rijks HBS.

Het gebouw van de Gemeentelijke Ulo aan de Johan Messchaertstraat uit 1925

Geraadpleegde bronnen o.a.
- P.Th.F.M. Boekholt, E.P. de Booy, Geschiedenis van de school in Nederland, vanaf de middeleeuwen tot aan de huidige tijd (1987)
- Arie van Zoonen en Jannie van Zoonen-Zielman, Zeshonderd jaar scholen en schoolmeesters in Hoorn 1396-1996 - Band I (2018)
- Verslagen gemeenteraad van Hoorn 1876 – 1882 (Westfries Archief)
- Diverse krantenberichten uit de periode 1882 – 1925 (Westfries Arrchief)