Sint Pietershof

Voorgeschiedenis

Het huidige complex van het Sint Pietershof aan het Dal in Hoorn is het resultaat van een ingewikkelde bouw- en gebruiksgeschiedenis. Zij kenmerkt zich door een middeleeuwse voorgeschiedenis als fase van de plaats van behuizing van religieuze gemeenschappen, zoals die van de Jeronimieten en nadien in het bijzonder de periode van de broederschap der Kruisheren. Deze kloosterorde was gewijd aan de beschermheilige Sint Pieter. Uit die tijd dateren de namen Kruisherenklooster, Dalsklooster, Sint Pietersklooster.
Na de Hervorming in 1572 werd het klooster door de gemeentelijke overheid in eigendom overgenomen. Het klooster zelf, niet dus de kloosterkerk, stond op dezelfde plaats en had ongeveer dezelfde vorm als van het huidige z.g. “Vierkant”. Het was dus veel kleiner in omvang dan het nu bestaande complex met daarin het tegenwoordige vierkant. Het werd aangepast voor o.a. bewoning voor ouden van dagen. Van de gebouwen van deze hoofdfase is niets zichtbaars meer over. Slechts enige funderingsresten zijn gelokaliseerd

De nieuwbouw van 1617-1618

Het huidige St. Pietershof als tweede hoofdfase van de geschiedenis van het hof vindt zijn oorsprong in de wens van het stadsbestuur in 1614, om te voorzien in een tehuis voor ouden van dagen en een tucht- of werkhuis voor bedelaars en krankzinnigen. De uitvoering van de eerste bouwperiode hiervan kan worden gesteld tijdens de jaren 1617-1618. Dit feit luidt tevens het tijdstip in van de daadwerkelijke stichting van het “Oud Mann'en Vrouwen Huys Sint Pietershof”, naast de echter thans niet meer bestaande andere genoemde functies. Het jaartal 1617 op het St. Pieterspoortje, toen de hoofdtoegang tot het hof aan de Spoorstraat/Munnickenveld getuigt hier van.
De nieuwbouw vond zijn oorsprong grotendeels op de fundamenten van het oude gesloopte z.g. Vierkant, waaruit het kruisherenklooster bestond. Tijdens deze bouw werden de westelijke en de oostelijke vleugel echter verlengd in zuidelijke richting en verbonden met de toenmalige in 1462 gebouwde gotische Kruisheren- of Dalskloosterkerk. Door de verbinding met de kerk of kapel vormde de kapel tevens de zuidwand voor de huidige grondvorm van het St. Pietershof. Vier hoofdvleugels, die een hof met tuin omsluiten met daarin dus nog een kleinere hof, die tot vandaag nog steeds het “Vierkant” wordt genoemd. Genoemde Dalskloosterkerk is echter weer in 1692 vervangen door de nagenoeg op dezelfde plaats van de fundamenten van deze kapel gebouwde huidige hoofdvleugel aan het Dal.

Overzicht binnentuin of -hof vanuit zuidelijke vleugel gezien.

Door de vele verbouwingen en wijzigingen van het gebouw in zijn bijna vier eeuwen bestaansgeschiedenis is slechts een gering aantal nog zichtbare bouwkundige onderdelen van het interieur in situ aan te wijzen. Eén der benedenwoninkjes in de westvleugel is in oorspronkelijke staat teruggebracht. In de huidige recreatiezaal zijn de her en der overgebleven wandsiertegels en -panelen van het hof samengebracht en in de muren van de recreatiezaal ingemetseld.
Enige onderdelen van roerende aard van het hof, zoals waardevol meubilair en lambrizeringen zijn in het Westfries Museum opgenomen.
Slechts aan de gevels van de oost- en westvleugel van de hofzijde en aan de binnengevels van het vierkant kan men nog duidelijk kenmerken van de oorspronkelijke bouw onderscheiden.
Door de tijd heen zijn ook alle vensters en kozijnen vervangen door de verschillende typen, die gangbaar waren in de tijd van vervanging.
Ook het St. Pieterspoortje in de buitengevel van de oostvleugel is nog een authentiek onderdeel. De galerijen langs de gevels aan hofzijde van de west- en oost vleugel zijn echter van latere datum.