Ach Lieve Tijd 5: Zeven eeuwen Hoorn,
zijn bewoners en hun ziel en zaligheid

Gevelsteen van ‘De Drie Tulpen’, afkomstig van een huis aan het Achterom, waar een katholieke schuilkerk was gevestigd (WFM).

De afscheiding

Nadat in 1795 de Franse legers ons land waren binnengetrokken en de Bataafse Republiek was uitgeroepen, volgde in 1797 de gelijkstelling der godsdiensten. Maar de scheiding van kerk en staat werd onder het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden, dat na het vertrek van de Fransen ontstond, weer ongedaan gemaakt. In 1816 werd een algemeen reglement voor het bestuur van de Hervormde Kerk vastgesteld. Dit kerkelijke keurslijf zat veel gelovigen niet lekker. Er waren protestanten die een nieuwe, vrijere beleving van de godsdienst voorstonden. Daartegenover stond een groep die terug wilde naar het strenge calvinisme van vlak na de Hervorming. In 1834 vond de Afscheiding plaats, waarbij deze laatste groep zich van de Hervormde Kerk losmaakte. De koning verzette zich fel tegen deze ontwikkeling. Predikanten werden gearresteerd en bijeenkomsten van afgescheidenen werden verboden.

18de-eeuws Westfries reistabernakeltje. In de tijd dat de uitoefening van de katholieke eredienst in het openbaar was verboden, reisden priesters met zo'n kastje het platteland af om in huizen en boerenschuren de mis op te dragen (WFM).

Maar de beweging groeide tegen de verdrukking in. De eerste gemeenschap van afgescheidenen in Hoorn ging al spoedig aan intern gekrakeel ten onder. Maar in de jaren '70 van de vorige eeuw wist een aantal enthousiaste afgescheidenen de afgebrande Mariakapel in de Achterstraat voor ƒ 2500 te kopen. Een broeder herbouwde de kerk voor ƒ 4000. Daarmee waren de geringe middelen uitgeput. Slechts met de grootste moeite konden predikanten worden gevonden, die voor een klein traktement grote zorgen op zich wilden nemen.

Foto van A. C. Bleys, de bouwmeester van de Cyriacus (Coll. K. Korpershoek, Andijk).

Want het zuiver houden van de leer leidde vaak tot grote meningsverschillen, uitbarstingen van woede en geroddel. Een nieuwe impuls voor de kleine schare gelovigen kwam in 1886. In dat jaar verliet opnieuw een fors aantal verontrusten de Hervormde Kerk. De meesten van hen vormden in 1892 samen met de afgescheidenen de Gerefórmeerde Kerk. De Hoornse gereformeerden bleven de kerk aan de Achterstraat tot 1968 gebruiken. In dat jaar werd een nieuw kerkgebouw aan de J.D. Pollstraat in gebruik genomen.

Het interieur van de St. Cyriacus en Franciscuskerk. Na het zogeheten herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 kwam een sterke katholieke emancipatiebeweging op gang. De bouw van grote kerken is daarvan een uiting. De katholieke kerk aan het Grote Noord kwam in nauwelijks vijf jaar tot stand (Part. Coll.).