Willem Ysbrantsz. Bontekoe (4/4)

Waarmee werd aangeduid dat Schouten kon gaan procederen als hij dat zou willen.
De akte geeft geen directe aanwijzingen over de ligging van de woningen, maar Claes Fredericksz. Schouten woonde volgens zijn trouwakte uit 1648 'bij de Hooge Bruych'.²⁶ Het is daarom goed mogelijk dat Bontekoe inderdaad een huis op de plaats van de huidige Veermanskade 15 heeft bewoond. Het is niet zeker of hier ook een huis met een gevelsteen met een bonte koe heeft gestaan. Volgens een notariële akte van 1667 bezat Pieter Bruynsz. tijdens zijn leven: 'Het huys de Bruynvis staende bij de Hooghebrugh en de huysen ofte woningen in t glop ernaest genaemt de Bontekoe'.²⁷

De 19e eeuwse gevelsteen met een bonte koe aan het huis Veermanskade 14
(Foto: Martin le Heux)

De exacte lokatie van de Bruinvis is niet bekend. De zogenaamde Bontekoewoningen lagen in een thans verdwenen steegje tegenover de Hoge Brug en werden wellicht in de volksmond de Bontekoewoningen genoemd. Het is althans moeilijk voorstelbaar dat twee dicht bij elkaar gelegen huizen en een derde pand op de hoek van de Italiaanse Zeedijk de naam Bontekoe droegen.
De zogenaamde Bontekoewoningen kunnen eigendom zijn geweest van Bontekoe. Uit een notariële akte uit 1658 blijkt hij samen met ene Elbert Fransz. uit Enkhuizen mede-eigenaar te zijn geweest van twee huizen.²⁸ Onder de genoemde erfgenamen waren echter geen personen met de naam Bruijnen of Bruijnvis.²⁹ Het is daarom niet direct duidelijk of Bontekoe deze woningen zijn schoonfamilie heeft nagelaten of deze tijdens zijn leven van hen heeft gehuurd. De naamgeving doet in ieder geval vermoeden dat er een gevelsteen met een bonte koe aan een van de gevels aanwezig was of dat er personen met de naam Bontekoe hebben gewoond.

Opmerkelijk
De beschrijving van van het interieur van zijn sterfhuis in 1657 laat zich moeilijk verbinden met een van de huidige panden tegenover de Hoge Brug. De boedelinventarisatie begint in een woonkamer annex keuken. Daarna volgen nog een gangkamer, een schrijfkamertje en een zolder. Er wordt geen melding gemaakt van een tuin, hetgeen opmerkelijk is, omdat zelfs een stapel dakpannen of een tuinvaas niet in een 17de eeuwse boedelinventaris zou ontbreken. Het is daarom niet uit te sluiten dat Bontekoe voor zijn dood het huis bewoonde op de hoek van de Italiaanse Zeedijk. In de 18de eeuw was het in bezit van de familie en in de 19de eeuw stond het nog bekend als het geboortehuis van Bontekoe.³⁰ Het pand werd in het midden van de 19de eeuw afgebroken om de toegang tot de Italiaanse Zeedijk te verbreden.³¹

De hoek Italiaanse Zeedijk Veermanskade, tegenover het Hoofd. Het oorspronkelijke huis met de gevelsteen met een bonte koe stond tegen het café "'t Schippershuis" en werd in 't midden van de 19e eeuw afgebroken.
(Foto: Martin le Heux)

Wellicht heeft men nadien een gevelsteen van een bonte koe op een van de woningen tegenover de Hoge Brug geplaatst. Kennelijk wist men nog dat hier de zogenaamde Bontekoewoningen stonden en dat er in het verleden een Bontekoe heeft gewoond. Maar er valt aan zijn levensloop natuurlijk niks meer toe te voegen! Stom, dat je daar zo overheen leest!

De bescheiden over Bontekoe's nalatenschap zijn waarschijnlijk niet compleet overgeleverd. In de boedelinventaris werden geen eigendomsaktes, aandelen of obligaties genoemd, hoewel verwacht mag worden dat hij deze als huiseigenaar en directeur bezat. Ongetwijfeld kan er in de toekomst informatie over Bontekoe's levensloop, familie en vermoedelijke woon-en/of geboortehuis aan worden toegevoegd. In ieder geval leefde hij in de wetenschap dat zijn reisverhaal, zowel in Hoorn als daarbuiten, een groot succes was.³²

Hoorn, najaar 1993

AWG - Archiefdienst Westfriese Gemeenten.
DTB - Doop, Trouw-en Begraafboeken.
Not. Arch. - Notarieel Archief.
ORA - Oud Rechterlijk Archief.

26 AWG, Hoorn, DTB 74 (16 mei 1648). In de verschillende doopaktes van zijn kinderen stond vermeld dat Schouten 'over de Hooge Bruch' of 'bij de Hooge Bruch' woonde.
27 AWG, Hoorn, Not.Arch. 2098 (27 september 1667).
28 AWG, Hoorn, Not.Arch. 2156 (25 mei 1658). Elbert Fransz. was getrouwd met Geertgen Cornelisdt. een dochter van Neeltje Ysbrandts. In de acte is boven zijn naam 'swarte raven' geschreven. Het is blijkens een doopacte tevens de naam van het huis in het havenkwartier dat Neeltje Ysbrandts in 1628 bewoonde. AWG, Hoorn, DTB 4B (2 juli 1628). Het is vermoedelijk het huis dat Elbert Fransz. in 1658 bewoonde en waarvan Bontekoe na de dood van zijn zuster voor de helft eigenaar werd.
29 Pieter Bruynsz. werd 7 juni 1655 begraven. AWG, Hoorn, DTB 22. Zie ook J.C.J. Bunschoten-Wijnants en A.M.W. Bulk-Bunschoten, 'Jan Pietersz Coen en Willem Ysbrantsz Bontekoe', Gens Nostra 43 (1988), nr. 4/5, pp.179-182. De nalatenschap van Pieter Bruynsz. wordt in dit artikel behandeld, omdat Bontekoe door zijn huwelijk met Eeltje Bruijnes was geparenteerd aan Jan Pietersz. Coen.
30 De kroniekschrijver Abbing, die de raadspensionaris Pieter de Groot een fictieve wandeling door het 17de eeuwse Hoorn liet maken, lokaliseert de voormalige woning van Bontekoe bij het Hoofd. De rondleiding met allerlei historische bezienswaardigheden, doet vermoeden dat de woning voor het verschijnen van zijn kroniek in 1839 nog niet was afgebroken. C.A. Abbing, Beknopte geschiedenis der stad Hoorn, en het verhaal van de voltooijing en verfraaijing van de Groote Kerk, tot op den 3den augustus 1838, pp.41-42. Uit de tekening van Jolly is op te maken dat de originele gevelsteen in 1850 nog bestond (zie noot 22).
31 P. Peetoom, op.cit.(noot 23), p.55.
32 Het reisverhaal werd alleen al tijdens zijn leven 16 maal herdrukt. G.J. Hoogewerff, op.cit.(noot 2), p.XLVII-XLVIII.