Willem Ysbrantsz. Bontekoe (3/4)
Kort na zijn terugkeer in Hoorn trouwde Bontekoe in 1626 met de Hoornse Eeltjen Bruijnes.16
Het huwelijk vond plaats voor schepenen, omdat beiden tot het Remonstrantse geloof waren
vergegaan.17 Uit het huwelijk zijn geen kinderen voortgekomen en Bontekoe is na haar dood niet
meer hertrouwd. In 1652 had Bontekoe in het bijzijn van getuigen met zijn zwager Pieter Bruynsz. gesproken over het testament dat
hij met zijn vrouw had opgesteld. Hierin zou onder meer hebben gestaan dat de goederen die zij bezat na haar dood en als Bontekoe
zou hertrouwen haar familie zou toekomen. Een informeel gesprek in het huis van Pieter Bruynsz. leidde waarschijnlijk onbedoeld
tot een rechtsgeldige toezegging van Bontekoe de goederen van Eeltjen Bruijnes aan zijn zwager over te geven. Pieter Bruynsz. liet
de aanwezigen bij het gesprek een getuigenverklaring afleggen en begon een proces.18 In april
1652 werd Bontekoe door de schepenen gesommeerd: 'over te leveren ende te laten volgen alle de cleederen van linnen, wollen
ende wat vorders ten lijfe vande voornoemde eeltjen bruinen heeft behoirt...'.19
Bontekoe was in gemeenschap van goederen getrouwd, want niet alle bezittingen van Eeltje Bruijnes waren overgegaan naar Pieter
Bruynsz. of haar familie. Bij de inventarisatie van Bontekoe's nalatenschap op 15 maart 1657 waren ook de erfgenamen van zijn
vrouw aanwezig.20
Gewoonlijk werd een inventarisatie van de boedel in het sterfhuis direct na de begrafenis van de overledene gemaakt om diefstal
of fraude te voorkomen. Daarom moet worden aangenomen dat Bontekoe in maart 1657 is overleden. In het sterfhuis werd voor ongeveer
800 gulden aan geld en sieraden aangetroffen. De meest opvallende voorwerpen waren een vergulde kelk op een kokosnoot en een
Japanse rotting met zilver beslag. Ongetwijfeld objecten die hij tijdens zijn verblijf in Oost-Indië heeft verkregen en als
souvenir naar de Nederlanden heeft meegenomen.
Het huis van Bontekoe
Volgens Kerkmeyer vinden we tegenover de Hoge Brug op de huidige Veermanskade 15 het geboortehuis van Willem Ysbrantsz.
Bontekoe.21 In de gevel bevindt zich een gevelsteen van een zwart-wit gevlekte koe, maar deze
is 19de eeuws en moet later zijn geplaatst. In het 'Album van West-Friesland' van stadstekenmeester P. Jolly bevindt zich
een tekening uit 1850 naar de originele gevelsteen. Volgens het onderschrift betreft het de gevelsteen '...van het huis door
schipper Willem Ys. bewoond geweest op het Hoofd te Hoorn".22 Uit verschillende 18de eeuwse
verkoopregisters blijkt ook dat het huis met de naam Bontekoe op de hoek van de Italiaanse Zeedijk tegenover het Hoofd heeft
gestaan. Zo koopt Paulus Bontekoe in 1732 'van den Heer Dirk Gallis met procuratie Een Huys en gront vandien genaamt de
Bontekoe, staande en gelegen binnen dese stadt op de Zuidhoek van de Italiaanse Zeedijk bij 't Hoofd voor
ƒ 2010.-.'23 In 1738 en 1751 wordt gesproken van een herberg met de naam Bontekoe
op dezelfde lokatie.24
Veermanskade 14 - met gevelsteen - tegenover de Hoge Brug
(Foto: Martin le Heux)
De indruk ontstaat dat de gevelsteen na afbraak van het huis of de herberg met de naam Bontekoe op een willekeurig pand aan het einde van de straat is geplaatst. Dit blijkt echter niet het geval te zijn geweest. Bontekoe kreeg in 1649 een geschil met zijn buurman Claes Fredericksz. Schouten en indirect wordt duidelijk hoe en waar hij woonde. Met een soort aangetekende brief gingen de notaris en zijn bode naar het huis van Bontekoe om de grieven van Schouten voor te lezen. Na een korte aanhef volgt: '...Alsoo ghij Willem Ysbrantsz achter u huijs hebt staende seeckere clijstboom, welcke boom ghij int wilt soo langh laet wassen langs ende in des insinuants dack, maeckende alsoo de pannen los, ende open waerdoor hij insinuant groote leckagie soo op sijn solder, als in huijs heeft, t'welck groote schade soo opde solder, alsmede aen t'huijs veroorsaect ende indien daerin niet en werde voorsien, doort voortwassen vande selve clijstboom, van tijt tot tijt noch slimmer soude werden, dat mede bij geinsinueerde staende seeckere muijr achter u huys mettet eynde tegens des insinuants huijs aen, sonder nochtans eenige gerechticheyt daertoe te hebben, soo ist dat hij insinuant bij desen versoecet, dat ghij d'voorseijde clijstboom soodanich wilt doen besnoeijen ende leijen dat den insinuant daervan geen schade lijdt, alsmede de clijst uyt het dack te haelen ende wederom afte breecken van sijn huijs aff...versoeckende daerop u datelijcke ende onvertogen Antwoort...' Daarna gaat de akte verder in een andere kleur inkt en volgt het orakelachtige antwoord van Bontekoe: '...welcke voorseijde insinueerde d'voorseijde geinsinueerde voorgelesen sijnde gaft daerop tot Antwoort dat soo den insinuant wil hebben dat hij wil, dat hij dan weder verdragen mocht dat hij niet en wil...'.25
16 AWG, Hoorn, DTB 71. Op 15 februari 1626 vond de afkondiging van de huwelijksgeboden of de ondertrouw plaats en op 1 maart 1626
de huwelijksvoltrekking.
17 In 1631 behoorde hij tot een van de 'opsienders ende ouderlingen' van de Remonstrantse gemeente. L. Nijgh en P. Boon,
op.cit.(noot 7), p.138 of AWG, Hoorn, Stukken betreffende kerkelijke zaken in het algemeen. 15e-19e eeuw, Oud Archief 709
(bergnr. 2612A). In 1626 kochten de Remonstranten het gebouw 'de Roohand' om als kerk in te richten. De eerste Remonstrantse
predikant werd in 1631 beroepen. Het is goed mogelijk dat Bontekoe bij de bouw van de eerste Remonstrantse kerk betrokken is geweest.
18 AWG, Hoorn, Not.Arch. 2112 (10 maart 1652). Volgens een mondelinge mededeling van de archivaris zijn de protocollen en testamenten
van notaris Aert Symensz. Salm, waar volgens de akte Bontekoe en zijn vrouw hun testament hebben laten opstellen, verloren gegaan.
19 AWG, Hoorn, ORA, Schepenrol 4245 (29 april 1652).
20 AWG, Hoorn, Not.Arch. 2094 (15 maart 1657).
21 J.C. Kerkmeyer, op.cit.(noot 12), p.32.
22 Naast de koe is nog een dorp te zien met een kerktorentje en een molen. Deze landschappelijke elementen ontbreken op de gevelsteen
op de Veermanskade 15. Het 'Album van West-Friesland' bevindt zich in het Westfries Museum te Hoorn.
23 P. Peetoom, 'Waar woonde schipper Bontekoe eigenlijk?', Oud Hoorn 9 (1987), nr.2, p.55.
24 Ibid., p.55.
25 AWG, Hoorn, Not.Arch. 2091 (26 mei 1649). Een 'clijst' of cleiver is een soort klimop.
