Vereniging Oud Hoorn - Actualiteit

Wie vanaf het Breed over het Achterom rijdt, kan de grote blauwe reclame aan de linkerzijde niet missen. Een herinnering aan Pools tabakfabriek, die bijna anderhalve eeuw in Hoorn heeft bestaan.

De winkel van Pool, in koffie, thee en tabaksartikelen was sinds 1848 gevestigd aan de Grote Noord 55. Aan het Achterom ontstond de tabaksfabriek die in de hoogtijdagen uit vier panden bestond.

In 1919 is Achterom 54 aangekocht voor tabakskerverij, het inpakken bleef op nummer 60.Tussen de panden moest de tabak na het kerven met kisten over de straat worden vervoerd.

In 1935 worden de panden Achterom 48 en 50, aan weerszijden van de Nieuwsteeg aan het bedrijf toegevoegd. Samenvoeging met de al bestaande panden tot een geheel met een overbrugging van de steeg waarmee de producten droog vervoerd konden. Dit was eerst een overdekte loopbrug van staal en glas. In 1949 is deze verbouwd tot de huidige opzet.

In 1981 komt er een eind aan Pool’s tabakfabriek. Na opheffing werd de reclame op de gevels verwijderd en overschilderd, maar door slijtage van de witte verflaag bleef de oude reclametekst deels zichtbaar.

De reclame
De oprichter in 1848 was de toen 23 jarige Teunis Albertus Pool. Pool stamde af van een regentenfamilie uit Grootebroek. De familie bekleedde veel bestuursfuncties zoals secretaris van het waterschap Drechterland waaronder ook Hoorn viel. Vanwege deze achtergrond voerde hij als fabrieksmerk ’t Wapen van Drechterland”.

Pool’s tabak was een vertrouwde naam geworden. In 1898 werd het bedrijf verkocht aan Jacob Ruyter waarbij de naam T.A. Pool bleef gehandhaafd. Ruyter reisde Westfriesland door om zijn producten aan de man te brengen en had pakkende reclameteksten. Zo gebruikte hij in het koolgebied in Broek op Langedijk de slogan: “in het land van kool, rookt men tabak van Pool” en de in Westfriesland bekende leus “Pools Tabak, er is geen betere”.

De huidige schildering werd door de schilders Max Polman en zijn collega Sjaak “ontdekt” op basis van de fragmenten verf die nog aanwezig waren.

Onder de huidige reclame vonden zij de restanten van de oudste muurschildering met de tekst “Pools Tabak, er is niet beter”. Deze schildering had blauwe letters op een witte ondergrond. De letters waren bijna ultramarijn zoals ook bij de huidige omlijsting te zien is. Die omlijsting met blauw en groen was voor de schilders nog lastig te reconstrueren.

Vanaf 1901 werd na verbouwing van het huidige Achterom 60 de productie uitgevoerd met stoommachines. Sindsdien was er dus sprake van een stoomfabriek. De huidige reclame die is teruggebracht dateert uit deze periode omdat in 1918 alweer de overstap werd gemaakt op elektromotoren; “Stoomfabriek De Pool, van oudsher ’T Wapen van Drechterland”. De letters zijn zwart op een lichtblauwe ondergrond.

Er is gekozen voor deze schildering omdat hiervan nog de meeste delen zichtbaar waren en omdat niet duidelijk was hoe de oudere reclame er precies heeft uitgezien.

Er is veel overleg geweest over de details. Vooral over de T van ’T wapen, die er wel erg tussen gepropt stond. Moest dit een hoofdletter zijn, een kleine letter, moest die er sowieso wel op. Een afbeelding van een oude tabakszak gaf uitsluitsel. Het moest een grote T zijn, zoals ook gevonden. Dat eerdere schilders ook worstelden met de T bleek uit de vele correcties en verfresten die we vonden rond dit gebied.

Erfgoed weer zichtbaar maken.
Dit initiatief is aanvankelijk tot stand gekomen vanuit een verzoek van mevrouw Deen aan Max Polman, Ook Vereniging Oud Hoorn onderschreef het belang van het herstellen van deze gevelreclame en sprong in de bres voor het project.

Gemeente Hoorn heeft meteen positief gereageerd. In het huidige coalitieakkoord staat dat gemeente Hoorn erfgoed zichtbaar wil maken. Er is aandacht voor historische gevelreclames, omdat deze het erfgoed letterlijk aan de straat zetten. De geschiedenis van een plek wordt concreet; het is alsof je even 100 jaar teruggaat in de tijd. Om die reden neemt de gemeente de kosten voor haar rekening neemt uit de reserve beeldende kunst enerzijds en met de beleefbaarheidssubsidie Erfgoed anderzijds.

Een ander recent gerealiseerd project is de restauratie van de gevelborden aan het Claes Joesthuys (Oosterkerk) waar een reclamebord teruggebracht is van Van Houtens Cacao. Daar hangt ook een bordje met de tekst: Verboden te berijden met voertuigen op vaste assen tot vervoer van kaas.

Het volgende project, dat ook via de beleefbaarheidssubsidie erfgoed en een bijdrage uit de reserve beeldende kunst gesteund wordt, is Volks Bierhuis op de hoek van Grote Oost / Zon.

 De bedrijfsgeschiedenis van Pool's Tabak wordt hier beschreven