Vereniging Oud Hoorn - Actualiteit

Op 4 mei vindt de vijfde editie van Open Joodse Huizen plaats. In Hoorn en veertien andere steden worden persoonlijke herdenkingen georganiseerd in huizen en andere gebouwen van waaruit joodse bewoners tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd. Het programma wordt georganiseerd door het Joods Cultureel Kwartier Amsterdam in samenwerking met lokale partners.

Open Joodse Huizen in vijftien Nederlandse steden
Het project Open Joodse Huizen, dat ontstond in 2012 in Amsterdam, sluit aan bij de interesse van veel bewoners en buurtgenoten in de (voor- en naoorlogse) joodse geschiedenis van hun huis, straat of buurt. Er is veel belangstelling voor deze intieme manier van herdenken; de afgelopen jaren groeide het programma dan ook uit naar steeds meer deelnemende steden. De herdenkingen in het kader van Open Joodse Huizen 2016 vinden plaats in Alkmaar, Amsterdam, Appingedam, Bergen op Zoom, Den Haag, Deventer, Gouda, Groningen, Hoorn, Leeuwarden, Rotterdam, Utrecht, Vught/Den Bosch, Winsum en Winterswijk.

Uitgangspunt voor Open Joodse Huizen zijn de adressen en gezinnen die vermeld staan op het Joods Monument, het monument op internet voor alle joden in Nederland die tijdens de Sjoa zijn vermoord. Tijdens Open Joodse Huizen vertellen directe getuigen, hun nazaten, buurtbewoners en kenners over het (voor- en naoorlogse) joodse leven. Er wordt gesproken over vervolging, onderduik, verzet, deportatie en terugkeer.

Wat gebeurt er op 4 mei in Hoorn?
* In Hoorn zullen er op acht verschillende locaties herdenkingen worden gehouden. Het eerste huis opent op 4 mei om 10:00 uur zijn deuren, in de voormalige woning van Gré Visser en Jan Ruiter aan het Grote Oost 35 vertelt Jaap Wiggers van Oud Hoorn over dit tweetal en de tientallen onderduikers die zij tijdens de oorlog onderdak boden. In 1936 trouwt Gré Visser met Jan Ruiter en samen betrekken zij de grote woning aan het Grote Oost 35. Het echtpaar, beiden opgegroeid in een vrijdenkersfamilie, besluit tijdens de oorlog toe te treden tot het verzet en in 1942 stemmen zij in met het verzoek om een onderduikadres te regelen voor het joodse echtpaar Mustaaf. Vanaf dat moment helpen Gré en Jan actief bij het onderbrengen van joodse families, leden van het verzet en andere mensen die niet langer veilig zijn in bezet Nederland. Ook in hun eigen woning, waarin zij in het achterhuis een schuilplaats hebben gemaakt, verblijven er soms zelfs zestien personen tegelijkertijd. Jaap Wiggers vertelt over Gré, Jan en hun onderduikers en over de gevaarlijke situatie die ontstond toen de Duitse bezetters de Orts-Kommandantur schuin tegenover de woning van het echtpaar vestigden. Gré Visser werd in 2011 ereburger van de Gemeente Hoorn. Lees hier het verhaal.

* Iets verderop in de straat, in de voormalige woning van Alexander Polak (1881-1943) aan het Grote Oost 75, zal Eddy Boom voorzitter van comité 40-45 om 11:00 uur stilstaan bij het leven, maar ook het lot van deze koopman en dat van andere Hoornse joden.

Hier woonde Alexander Polak (1881-1943), geboren te Hoorn, weduwnaar en vermoedelijk kostganger bij weduwe H. Schotté-De Vries. Eddy Boom, voorzitter van Comité 40-45 staat stil bij zijn leven en dat van andere Hoornse Joden. Met muzikaal intermezzo door Margreth Koning.

Alexander Polak, een koopman en manufacturier, trouwt in 1906 met Dientje Sluijs in Amsterdam. Samen verhuizen zij naar Hoorn en krijgen daar vier kinderen, Hartog, Joseph, Rozet en Isaac. In 1935 overlijdt Dientje en nadat zijn kinderen uit huis zijn gegaan betrekt Alexander de woning aan het Grote Oost 77 (hoort nu bij nr. 75). Zijn jongste zoon, Isaac blijft ook in Hoorn wonen en vestigt zich aan het Keern. Isaac is grondwerker van beroep en maakte deel uit van het voetbalelftal van de Buurtvereniging Tot Ons Genoegen (B.T.O.G.). Eddy Boom staat stil bij het leven, maar ook het lot van deze vader en zijn vier kinderen.  

* In het gebouw aan het Grote Oost 6 zal Hieke Stapel van Oud Hoorn om 12:00 uur vertellen over de dames Aaf Dell en Dieuw van Vliet en de onderduikers die zij in het achterhuis verborgen hielden, terwijl de Duitse bezetter aan de voorkant de Ortskommandantur had gevestigd. Aansluitend om 13.00u. zal Hans Themans, zoon van de onderduikers, herinneringen ophalen aan “tante Aaf en Dieuw en aan zijn eigen onderduikperiode.

In de conciërgewoning in het achterhuis hielden de dames Aaf Dell en Dieuw van Vliet tijdens de oorlog verschillende onderduikers verborgen, waaronder het echtpaar Gre en Willy Woudstra en de drie broers Sally, Ies en David Themans. Hoe raakten deze dames betrokken bij het verzet en hoe wisten zij het hoofd koel te houden terwijl de Wehrmacht de benedenverdieping van het pand in beslag nam? En welke gebeurtenis leidde uiteindelijk tot de arrestatie van Aaf Dell waardoor zij het laatste jaar van de oorlog in het concentratiekamp Ravensbruck heeft doorgebracht?

In het bijzijn van de kinderen en kleinkinderen van de families Woudstra en Themans zal Hieke Stapel van Oud Hoorn het verhaal van Aaf, Dieuw en hun onderduikers vertellen. Vervolgens zal Hans Themans, zoon van de onderduikers David en Minde Themans, herinneringen ophalen aan zijn eigen onderduikperiode, maar ook aan die van zijn ouders en de tantes Aaf en Dieuw, die hij samen met zijn familie na de oorlog nog regelmatig bezocht.

* Flory Neter-Polak zal om 12:00 uur op Drieboomlaan 69 vertellen over haar onderduik tijdens de oorlog waarin zij opgroeide als ‘het dochtertje’ van Cees en Nel Woelders.

Wanneer Cees en Nel Woelders in 1942 op Amsterdam Centraal de trein richting Hoorn nemen, krijgen zij op het perron baby Flory, op dat moment twee maanden oud, in hun armen gedrukt. Philip van Gelder en Sientje Polak, de biologische ouders hebben Flory uit handen gegeven, zodat zij hopelijk veilig kan opgroeien. Cees en Nel betrekken de woning aan de Drieboomlaan 69 en voeden Flory op als hun eigen dochter, zonder dat de buren ook maar iets vermoeden. Flory Neter-Polak vertelt op haar voormalige onderduikadres over deze ‘gelukkige’ periode uit haar jeugd en ook over de hereniging met haar biologische ouders.

* In de voormalige woning van zijn oom Ernst Eduard Levenbach (1899-1944) en diens huisgenoot Heinrich Max Spittel (1918-1943) aan de Drieboomlaan 19 (aanvang 13:00 uur) zal Maarten Levenbach stilstaan bij het lot van zijn familie.

* Om 14:00 uur zal Judith Cohen, geboren in Hoorn ten tijden van de oorlog, in de voormalige woning van onderwijzer Abraham van den Berge (1895-1945) aan de Tweeboomlaan 74 met behulp van foto’s herinneringen ophalen aan haar onderduik, maar ook aan die van haar oom en tante Nathan Smit en Elly Smit-van Huiden.

Tijdens de onderduik van haar ouders wordt Judith Cohen geboren in de woning van Juffrouw van Wou aan de Tweeboomlaan 137. Haar oom en tante, Nathan Smit en Elly Smit-van Huiden zitten verderop in de straat ondergedoken in het huis van de Hoornse onderwijzer Abraham van den Berge. In 1943 doet Aaf Dell (zie Grote Oost 6) een beroep op haar collega Van den Berg en vraagt of hij en zijn familie de pas geboren baby Loekie, zoon van Gerda en Sally Themans in huis willen nemen. Judith Cohen vertelt over de noodlottige brief, die uiteindelijk zorgt voor de arrestatie van Abraham van de Berge, Aaf Dell en haar oom en tante. Daarnaast haalt zij met behulp van foto’s herinneringen op aan haar eigen onderduikperiode.

* Mevrouw van der Lee stelt om 15:00 uur haar eigen huis beschikbaar (Nieuwe Noord 33) en zal hier samen met Phil van Dijk van comité 40-45 en Rita Lodde van Oud Hoorn  vertellen over haar vroegere buurjongen Leo Vleeschdraager (1924-1943) en zijn familie. Voordat de familie Vleeschdraager uit Hoorn gedeporteerd werd, waren zijn de buren van mevrouw Van der Lee. Leo Vleeschdraager werkte bij bakkerij Van den Berg in de Nieuwstraat en bracht altijd de bestellingen rond in Hoorn op zijn bakkersfiets. Een buurjongen herinnert zich dat Leo de liedjes van Johnny & Jones altijd goed na kon zingen.  Samen met Phil van Dijk haalt mevrouw van der Lee herinneringen op aan Leo en zijn familie. 

Alle huizen zijn gratis toegankelijk tenzij anders aangegeven.

* De dag zal om 16:00  uur worden afgesloten in het Claes Yoest Huys aan het Grote Oost 58.

Deze koffie/uitrustplek is geopend vanaf 13.00u.

Hier blikken Judith de Jong, wethouder van Hoorn en Eddy Boom, voorzitter van comité 40-45 terug op de dag.

Muzikale ondersteuning van Margreth Koning, met nummers over herinneren en herdenken.            

Samengevat:

10.00u. Grote Oost 35: Jaap Wiggers over Gré visser

11.00u. Grote Oost 75: Eddy Boom over Alexander Polak

12.00u. Grote Oost 6: Hieke Stapel over Aaf Dell en Dieuw van Vliet

12.00u. Drieboomlaan 69: Flory Netel-Polak over haar onderduikperiode

13.00u. Drieboomlaan 19: Maarten Levenbach staat stil bij het lot van zijn familie

14.00u. Tweeboomlaan 74: Judith Cohen met herinneringen aan haar onderduik

15.00u. Nieuwe Noord 33: Herinneringen aan Leo Vleeschdrager

16.00u. Claes Joesthuys Grote Oost 58, naast Oosterkerk. Hier blikken Judith de Jong, wethouder van Hoorn en Eddy Boom, voorzitter van comité 40-45 terug op de dag.