Veel steden en dorpen in Nederland hebben hun eigen historische vereniging. Alleen al in de provincie Noord-Holland zijn meer dan 100 historisch gerelateerde verenigingen te vinden. De eerste historische verenigingen werden vanaf het eind van de negentiende eeuw opgericht. Vaak ontstonden deze initiatieven uit de behoefte om de geschiedenis van een stad of dorp te onderzoeken en te behouden voor de toekomst.
Ver voor de oprichting van historische verenigingen waren er al historisch geïnteresseerden, die zich bezighielden met de geschiedenis van een bepaalde stad of streek. Dit betrof vaak plaatselijke notabelen die de lokale of regionale geschiedenis opschreven voor het nageslacht in de vorm van een kroniek. Kronieken en annalen worden al duizenden jaren geschreven en vormen zeker voor de middeleeuwse geschiedenis een belangrijke bron. In deze kronieken werden de gebeurtenissen van een volk of een regio op beknopte en chronologische wijze beschreven. De Annalen van de abdij van Egmond (1110- 1205) en de Rijmkroniek van Melis Stoke (1280-1305) zijn voor de regio Holland een belangrijke bron.