Vereniging Oud Hoorn - Actualiteit

Momenteel staat de ontwikkeling van de Poort van Hoorn hoog op de agenda van de gemeente Hoorn. Een van de punten in de ontwikkelvisie is het herstel van de aangetaste singelstructuur rond de binnenstad.

De geplande bebouwing van de Poort van Hoorn sluit aan op de noordelijke stadsgrens van begin 16^e eeuw, een voormalige stadswal met grachten, torens, muren en poorten. Deze stadswal is halverwege de 19^e eeuw omgevormd tot een plantsoen dat als een groen lint om de hele binnenstad lag. Een wandeling langs de Draafsingel geeft een mooi beeld van die historische singelstructuur.

Aan de Noorderveemarkt en westzijde van de stad is die structuur echter nauwelijks meer te herkennen. Grachten en plantsoenen zijn vervangen door parkeerplaatsen en wegen. De parkeerterreinen aan de Vale Hen en de Westerdijk waren in de 19^e eeuw lommerrijke plantsoenen die deel uitmaakten van het groene lint. 

Aangenaam verpozen

Eeuwenlang was er een sterke scheiding tussen stad en ommeland geweest. Vestingwerken vormden een barrière waarmee een stad zich beschermde tegen aanvallen. Aan het begin van de 19^e eeuw verloren de vestingwerken hun defensieve functie en werden afgebroken. Hollandse steden lieten op de plaats van de vroegere vestingwerken wandelparken aanleggen waar de burgerij zich ‘aangenaam zou kunnen verpozen’. Zo ook in Hoorn; de stad was verarmd en hele straten waren ontvolkt geraakt. Met lede ogen had het bestuur de notabelen zien vertrekken naar aangenamere woonoorden. Een investering in het ‘stedenschoon’ leek de oplossing. De stenen van poorten, muren en waltorens leverden geld op, terwijl de afbraakwerkzaamheden en het grondverzet inkomen verschafte aan een schare werklozen. In de loop van de 19^e eeuw werden successievelijk alle Hoornse stadswallen omgevormd tot plantsoenen.

Weg met de Fransen

Het stadsbestuur hechtte belang aan het ontwerp van deze visitekaartjes. Gerenommeerde tuinarchitecten werden aangetrokken zoals K.G. Zocher uit Utrecht voor het plantsoen op de Hoge Vest en D. Wattez uit Bussum voor het Noorder- en Oosterplantsoen. Evenals in andere Hollandse steden werden de Hoornse walplantsoenen aangelegd in Engelse landschapsstijl; een nieuwe romantische vormentaal als reactie op de formele, symmetrische Franse tuinen. De Engelse landschapstijl kenmerkt zich door grote open ruimten, slingerende paden, glooiende hoogteverschillen, solitaire bomen en slingerende waterpartijen of vergraven grachten. Tegen het einde van de 19^e eeuw was een fraaie, vrijwel aaneengesloten wandeling rond de binnenstad van Hoorn gecreëerd. 

In de ontwikkelvisie Poort van Hoorn benadrukt de gemeente het belang van de historische beleving van de binnenstad. Herstel van de westelijke singelstructuur geeft de binnenstad weer een duidelijk kader. Een doorlopend lint van plantsoenen in Engelse landschapsstijl herinnert inwoners aan het stadsbeeld van anderhalve eeuw geleden. Een herkenbaar beeld in veel Hollandse steden dat zeker zal bijdragen aan een historische beleving van onze stad. 

Lees meer over de aanleg van walplantsoenen in de 19e eeuw in Tot verfraaying der stad van Jos van der Lee gepubliceerd in kwartaalblad 2012-4.

Afbeelding boven: Oostelijke singelstructuur honderd jaar geleden.

Onder: Stadsplattegrond Hoorn 1890 door landmeter P. van Dijk. Collectie West-Fries Archief