Vereniging Oud Hoorn - Actualiteit

Verslag van de bijeenkomst over de wetsverzetting gehouden op 6 oktober 2018

Voor een uitverkochte zaal in het Foreestenhuis begon het Hoorns Kamerkoor met prachtig gezongen liederen uit de periode rond 1600. Daarmee was de juiste toon gezet voor het verhaal van Tjaard Barnard, dominee en historicus.

Hij zette op heldere wijze de gecompliceerde situatie aan het begin van de zeventiende eeuw uiteen. Strijd op godsdienstig terrein, strijd op politiek terrein en daar midden in stond prins Maurits.

Politiek gezien was het een roerige tijd, de opstand tegen de Spaanse overheerser met in 1566 de beeldenstorm. Deze heeft in Hoorn nauwelijks plaatsgevonden vanwege de tolerante houding en het tijdig ingrijpen van de plaatselijke overheid. Dan begint de Tachtigjarige Oorlog en wordt de breuk met Spanje definitief: het Plakkaat van Verlatinge in 1581.

In de politiek onstabiele situatie stond men voor de keuze monarchie of republiek, Staten tegenover stadhouder, Van Oldenbarnevelt tegenover Maurits.

De vaderlijke vriend van de in 1584 bij de dood van zijn vader nog maar 17 jaar oude Maurits werd tot een vijand; zij verschilden over de verdeling van de macht, de politieke koers en het Twaalfjarig Bestand.

Maurits werd stadhouder en kapitein-generaal (opperbevelhebber). Hij was militair succesvol onder meer bij Nieuwpoort in 1600. Maar Van Oldenbarnevelt zag meer in handeldrijven dan oorlog voeren en ook de godsdienstige tegenstellingen liepen op.

Op godsdienstig terrein ontstonden allerlei hervormingsbewegingen, soms heel radicale richtingen, soms gematigde stromingen. Een van de gematigde hervormers was Cornelis Wiggertz in Hoorn. Ondanks het streven naar eenheid zoals blijkt uit belijdenisgeschriften als de Heidelbergse Cathechismus stonden de rekkelijken en preciezen steeds scherper tegenover elkaar. Predestinatie of voorbeschikking; nog enige mate van eigen wil of niet. Rond 1600 leidde dit tot de academische ruzie tussen Gomarus en Arminius. Er was geen sprake van scheiding van kerk en staat; de overheid gebruikt het geloof om de eenheid van de samenleving te bevorderen en betaalde de predikanten. De vraag was wie de meeste invloed moest hebben: de kerk of de staat. Remonstranten en Contraremonstranten stonden tegenover elkaar. De politieke onrust nam toe en leidde tot de Scherpe Resolutie  waardoor de steden waardgelders (huursoldaten) konden aannemen. Maurits reageerde daarop met de arrestatie van Van Oldenbarnevelt en maakte een tocht langs de steden om de wet te verzetten, dat wil zeggen in de stedelijke besturen de tegenstanders te verwijderen en te vervangen door aanhangers. Dat gebeurde in Hoorn op 6 oktober 1618. Voor een beschrijving van de gebeurtenissen verwijzen wij u graag naar het Kwartaalblad 2018-3. Voor onze Velius een treurige dag.

De Remonstranten hebben de strijd verloren en zijn verbannen. Vanaf 1625 werden zij weer gedoogd en mochten daarna schuilkerken bouwen.

De heer Barnard meldde dat hij heel kort voor deze lezing iets op het spoor was gekomen van de vervolging van tot het Jodendom bekeerden. Dit verhaal is bij Oud Hoorn al bekend en de heer Alexander van der Haven uit Israël heeft daarover een artikel geschreven dat in het komende kwartaalblad wordt gepubliceerd. 

Ter afsluiting vertelde de heer Barnard nog de wonderlijke ontsnapping van dominee Sapma in vrouwenkleren.  Deze boeiende spreker heeft een roerige tijd met ingewikkelde problemen helder uiteengezet.

Het Hoorns Kamer Koor olv Arnold Bakker bracht daarna vijf composities van de Hoornse componist Willem Woestenburg waaronder twee liederen die in opdracht van Oud Hoorn zijn geschreven.

Na de pauze was het de beurt aan Arthur Helling, die ons meenam in zijn terugblik naar 1998. De aanleiding van de wetsverzetting roept de vraag op: wat is de staat van onze lokale democratie anno nu? Hij begon zijn verhaal evenals Godfried Bomans met een familiegeschiedenis. Kapitein Helling, afkomstig uit Haarlem, trok in 1577 samen met andere gewapende mannen naar het stadhuis in Amsterdam om dat te bezetten. Helaas was hij niet goed op de hoogte van de precieze locatie en kwam in het korenmetershuisje terecht. https://www.onsamsterdam.nl/component/content/article/15-dossiers/1361-nieuwezijds-kolk-23-november-1577

Zijn familielid/achterneef o.i.d., Arthur, heeft de weg naar het stadhuis in Hoorn wel kunnen vinden. Hij is raadslid en wethouder geweest en nog steeds een kritische beschouwer van de landelijke en lokale democratie. Hij vindt vandaag de dag vele voorbeelden van wetsverzetting die zich nu onder een andere naam vertonen: Theresa May en Brexit, Puigdemont in Catalonië, Orban in Hongarije met de sterke beïnvloeding van de rechtelijke macht en zeker ook Poetin die openlijk ondermijnende activiteiten ontwikkelt in allerlei landen. De democratie staat in Nederland al meer dan twee eeuwen als een huis. Het Huis van Thorbecke met de centrale overheid, provincies en gemeenten en de scheiding van de machten vormen een stevige basis voor het democratisch  stelsel. Maar er hebben zich soms bijna ongemerkt grote veranderingen voorgedaan.

Wanneer we de ontwikkelingen in Hoorn van de laatste 20, 25 jaar beschouwen, blijkt dat de samenstelling van de raad door de opkomst van partijen als D’66 en Groen Links is veranderd van de drie klassieke partijen naar een toenemend aantal keuzemogelijkheden bij de verkiezingen. Hij liet ons even raden naar de namen van de lijsttrekkers in 1998. Ook nu nog voor de meeste bekende figuren. Er was sprake van een consensuscultuur en samen komen we eruit als uitgangspunt vanuit een historisch gebaseerde praktische instelling. In de raad waren er geen sterke persoonlijke tegenstellingen.

In de laatste twintig jaar is er professionalisering opgetreden, in 2002 het dualisme in gevoerd, kunnen wethouders van buiten de raad komen, is de positie raad sterker geworden, geldt nog steeds de spagaat van de burgemeester, treedt de raad meer als eenheid op en is het coalitieakkoord een raadsprogramma geworden.

De versnippering heeft toegeslagen, overigens niet alleen in Hoorn: van 5 partijen in 1998 naar nu 14 partijen door de opkomst van lokale partijen. In 2018 is de maatschappij meer verdeeld geworden. Er zijn meer dan 150 nationaliteiten in Hoorn. Verschillen zijn groter tussen arm/rijk, tussen hoog/laagopgeleid. Besluitvorming vindt vaak met kleine meerderheden plaats en de laatste 8 jaar doet zich een nieuw fenomeen voor: terugdraaien besluitvorming (tunnel, ‘flexwoningen’). Korte termijnpolitiek viert hoogtij: de waan van de dag!

In de maatschappij veranderen opvattingen snel, denk aan roken, pedofilie en de mening over Coen, en omgangsvormen verruwen. De relatie tussen burger en bestuur is veranderd. De afstand is groter geworden, de schaal is vergroot tot Noord-Holland Noord en Europa. Wat betreft de controle en transparantie liet hij een waarschuwing horen. De lokale/regionale pers is minder dan  vroeger in staat de politiek en de raadsleden kritisch te volgen en zelf onderzoek te doen naar omstreden kwesties. De pers zou beter gefaciliteerd moeten worden. En het bestuur zou meer dan tot nu toe een afspiegeling van de samenleving  moeten zijn.

Met deze kanttekeningen heeft hij een  goede schets van de lokale democratie anno 2018 gegeven, maar ons ook met veel vragen over hoe nu verder achtergelaten.

Gespreksleider Johan Goossens bood een aantal mensen de gelegenheid vragen te stellen. Hoe zit het met lokale belastingen, waarom geen beeldenstorm in Hoorn en hoe zal de democratie er over een aantal jaren uitzien, gaan de ontwikkelingen verder in dezelfde lijn als nu.

De beide sprekers werden zeer hartelijk bedankt en ontvingen uit handen van de secretaris van Oud Hoorn net als het koor een flesje Monumentje voor de momenten van overpeinzingen over dit boeiende onderwerp: de lokale democratie.

Dank aan allen die aan het welslagen van deze middag hebben bijgedragen.

Dank aan Harm Stumpel voor de foto’s.

Rita Lodde-Tolenaar