Vereniging Oud Hoorn - Actualiteit

 In Hoorn, Jakarta, Bloemfontein en Perth is op dit moment een bijzondere tentoonstelling te zien: ’Vêrlander - weeskinderen van de VOC’. De tentoonstelling en het bijbehorende boek vertellen de verhalen over hoe in Afrika, Australië en Indonesië de bemanning van de VOC-schepen zijn sporen naliet in de genen van de bevolking daar. De portretfoto’s die Geert Snoeijer maakte en die nu in de marmerzaal van het Westfries Museum hangen, spreken op zich al boekdelen. Gezichten van mensen die onmiskenbaar het genenpakket hebben van het land waar ze wonen, maar waarin vaak ook een zweem zichtbaar is van wat je Nederlands of Europees zou kunnen noemen. Hun namen refereren vaak aan de Nederlanders die vier eeuwen geleden massaal met schepen de wereld over trokken om handel te drijven.

,,We zijn geraakt door de Nederlanders’’, verwoordt Barry McGuire uit Perth het. Hij is een van de geportretteerden. Zijn voorvaderen zijn de Aboriginals in West-Australië. Maar McGuire dankt zijn lichtere huid aan de Nederlanders die vier eeuwen geleden met de VOC-schepen schipbreuk leden voor de Australische kust. Sommigen van hen gingen daar nooit meer weg en kregen relaties met de plaatselijke bevolking.  

Fotograaf Snoeijer werkte twee jaar aan het project, waarin hij geholpen werd door antropoloog Nonja Peters (Curtin University Perth), historicus Bart de Graaff en taalwetenschapper Aone van Engelenhoven (Universiteit van Leiden). Zij zorgden voor het verdiepende verhaal bij de foto’s. Daarbij werd aan de gefotografeerden ook gevraagd ’waar het pijn doet’, want de lichtere huidskleur en het soms blonde haar zorgt tientallen generaties later nog steeds voor uitsluiting en racisme.

Volgens McGuire is daaraan pas in de jaren ’70 van de vorige eeuw een eind gekomen, maar zal het nog generaties duren voor deze segregatie helemaal verdwenen is.

In Zuid-Afrika is de uitsluiting van de ’bruinmensen’ nog steeds actueel. Volgens Zuid-Afrika expert Bart de Graaff zijn deze mensen te blank om door de zwarte gemeenschap geaccepteerd te worden en te zwart om aansluiting te vinden bij de blanken. Het einde van de Apartheid had op hun situatie dan ook geen effect.

Uithuilen

,,Bij wie kunnen wij uithuilen?’’, verzuchtte de geportretteerde Berend Vilander uit Rietfontein, die er trots op is een ’Baster’ te zijn. Bij hem komt ook de expositietitel ’Vêrlander’ vandaan: de man had de indruk dat zijn achternaam daarvan een verbastering zou zijn. ,,Maar Vilander is een naam die in Noorwegen en Zweden voorkomt’’, aldus De Graaff.

De opening van de expositie in Bloemfontein werd druk bezocht en miste zijn effect niet. ,,Vilander was er verbaasd over dat wij belangstelling hadden voor hun lot’’, aldus De Graaff. ,,Want de pers heeft daar helemaal geen interesse in hen. Door de tentoonstelling is dat veranderd. De geportretteerden voelden zich echt trots. Je zult van hen trouwens weinig horen over hun VOC-voorouders. Dat interesseert ze ook niet veel, ze kunnen er in het heden niets mee.’’

Anders is dat op het Indonesische eilandje Kisar, net zo groot als Texel en bevolkt door diverse stammen. Daaronder ook de ’Mestiezen van Kisar’, een volk dat hecht aan de Nederlandse genen en daarom nog steeds zo veel mogelijk trouwen binnen de eigen kring. Vier eeuwen later kan het daardoor voorkomen dat er op een vrijwel onbereikbaar eiland iemand woont die Jacob Joostensz heet. Zijn portret en zijn verhaal zijn in het Westfries Museum te bekijken.

Identiteit

,,Het museum wil de periode van de VOC relevant maken voor een breed publiek’’, zegt museumdirecteur Ad Geerdink. ,,Het thema van deze tentoonstelling beantwoordt daar volledig aan. Identiteit, waar we vandaan komen, het is heel actueel. Het is voor velen een belangrijke reden om zich af te zetten tegen een ander. Deze tentoonstelling en het boek tonen aan dat het juist de moeite loont je te verdiepen in de achtergronden van een ander, om iemand beter te begrijpen.’’

De tentoonstelling is tot en met 9 april 2017 te zien. Het bijbehorende boek is voor 29,95 euro te koop in het museum, of via www.dutchdiaspora.com