Vereniging Oud Hoorn - Actualiteit

Dankzij steun van de Stichting Kerkmeijer-De Regt heeft het Westfries Museum een bijzonder schilderij kunnen verwerven. Het is een gezicht op de Hoornse haven, waarschijnlijk geschilderd door Isaac Ouwater. Het is een schilderij dat in één beeld het hele verhaal verteld van de teloorgang van Hoorn als handelsstad.

Kunsthistoricus en publicist John Brozius uit Hoorn kent bijna alle kunstschilders die in Hoorn hebben gewoond en gewerkt. En als er een schilderij van een van hen op de markt komt is hij er als de kippen bij om te zien of het wat voor onze collectie is. Zo kwam hij laatst een werk van Isaac Ouwater (1748-1793) tegen, een bekende Amsterdamse schilder van stadsgezichten. Het museum heeft al twee van zijn werken in de collectie (al is er een gestolen in 2005): een gezicht van de Nieuwstraat en een gezicht op de Roode Steen. Prachtige werken waarop heel gedetailleerd te zien is hoe de stad er rond 1785 uitzag.


Je herkent een Ouwater snel, hij schilderde in een heel specifieke stijl: gedetailleerd, verfijnd en kleurrijk. Dus toen Brozius langskwam met een schilderij van Ouwater was het laatste wat je mocht verwachten een nogal eenvoudig, bijna naïef geschilderd havengezichtje met een moddermolen. Al leek de stijl dus niet erg op die van Ouwater, het schilderij is wel duidelijk door hem gesigneerd en mogelijk in zijn omgeving ontstaan. Voer voor discussie en onderzoek. In een van de eerstvolgende afleveringen van Oud Hoorn zal Brozius uitgebreid aandacht aan deze nieuwe aanwinst voor het museum.
Ongeacht de naam van de schilder verbeeld het schilderij het einde van een tijdperk en het einde van de ongebreidelde groei en bloei van de Hoornse haven die in de Gouden Eeuw een aanvang nam.
De Hoornse haven is ons uit veel schilderijen bekend. Altijd zie je de grandeur en het succes van de overzeese handel. De visserij, de vaart door de Sont, de admiraliteit en de VOC zorgden voor grote winst en rijkdom. Maar vanaf 1650 keerde het tij en in de daaropvolgende decennia nam het belang van de haven af. Na 1750 was eigenlijk alleen de VOC nog actief als grote handelsorganisatie en had alleen zij nog belang bij het op diepte houden van de haven.
De teloorgang van de VOC en de koopvaardij is precies wat dit schilderij laat zien. Er is nauwelijks bedrijvigheid op de kades en op de achtergrond staan nog een paar onafgebouwde (of misschien wel onttakelde) VOC schepen. De twee kleine vissersbootjes lijken een verre echo te zijn van de ooit zo belangrijke vloot haringbuizen. Het meest opvallende beeldmotief is de moddermolen die in de tweede helft van de achttiende eeuw bijna onophoudelijk moest worden ingezet om de haven op diepte te houden. De molen was gedeeltelijk een Hoornse vinding: met behulp van paarden en een ingenieus systeem van assen en raderen werd de klei van de bodem geschept om de toegang tot haven bevaarbaar te houden.
Rond de tijd dat Ouwater het schilderij maakte was de haven in hoog tempo aan het verzanden en het verval van Hoorn als zeehaven onafwendbaar. Het schilderij met de moddermolen is daarom aan de ene kant een historisch belangrijk document, maar aan de andere kant wel een beetje somber. De haven van Hoorn had er geen zin meer in, lijkt het schilderij te willen zeggen. Bijna een stilleven...

zie verder de boekpresentatie van 1-7-12
en het boek in de winkel.

In het Kwartaalblad nr 1 uit 1982 staat een artikel van Leo Hoogeveen, met daarin een ingezonden brief van Kerkmeijer in Nieuwe Hoornsche Courant van 12 december 1916.