Vereniging Oud Hoorn - Actualiteit

In de NRC van zaterdag 28 oktober 2006 stond een paginagrote boekbespreking over de hemelatlas van Cellarius. Deze Hoornse schoolrector stelde de mooiste hemelatlas van de zeventiende eeuw samen. Een afbeelding van de Zuidelijke hemel deed ons direct watertanden naar meer.

De Utrechtse sterrenkundige Rob van Gent stelde aan het eind van het artikel dat het toch leuk zou zijn als Cellarius in Hoorn geëerd zou worden.

Want Cellarius is geheel in de vergetelheid geraakt. "Al wordt er maar een plantsoentje of desnoods een steegje in Hoorn naar hem vernoemd."

Hier willen wij om twee redenen graag op inhaken.

Ten eerste: Cellarius blijkt dus helemaal niet zo vergeten in Hoorn als in het artikel verondersteld werd. In het kwartaalblad nummer 4 van Oud Hoorn 2003 is al aandacht aan hem besteed. Een wonderlijke ontdekking door Piet Duursma: Over Andreas Cellarius (c. 1596-1665) Auteur: Ton van Weel.
In 2004 heeft Piet Duursma uitgebreid verslag gedaan van zijn onderzoek naar Cellarius in het Noordhollands Dagblad. In de rubriek Westflinge. (Zie hieronder) En zelfs het Westfries Museum heeft een expositie over Cellarius & zijn werk gehad.

Ten tweede: het is inderdaad een goed plan van Rob van Gent om Cellarius te eren met een straatnaam. Het 650 jarig bestaan van Hoorn is een mooie aanleiding een vergeten held in het zonnetje te zetten!

Meer informatie over Cellarius kunt u vinden op internet via Google: zoeken "Cellarius Hemelatlas"
Wilt u de hemelkaart in het echt zien?
Het bestuur van Oud Hoorn wil de nieuwe uitgave van de Hemelatlas aanschaffen en ter inzage leggen op het Oost Indisch Pakhuis. Zodat iedere Horinees echt kennis kan maken met het werk van Cellarius.
Zelf bestellen bij de boekhandel kan natuurlijk ook: Harmonia macrocosmica, Taschen/Librero. ISBN 3-8228-5290-2 Het gaat om een editie in Duits, Frans en Engels en kost 99 euro.

Noordhollands Dagblad woensdag 11 februari 2004

Onbekende rector Andreas Cellarius van Latijnse School Hoorn betekent nog steeds veel voor de sterrenkunde

Meesterlijke atlas van vergeten kosmograaf

VAN ONZE VERSLAGGEVER ED DEKKER

BLOKKER - De 47-jarige Piet Duursma uit Blokker, actief bij Oud Hoorn, vertrok gistermorgen voor een driedaags bezoek aan Londen. Hij hoopt daar in de British Library 's wereld allermooiste hemelatlas in originele uitvoering te aanschouwen. Deze kostbare verzameling van zeventiende-eeuwse sterrenkaarten en voorstellingen van de verschillende wereldstelseIs is van de hand van een vergeten man uit Hoorn: Andreas Cellarius. Duursma heeft uitvoerig onderzoek naar hem gedaan.

Piet Duursma houdt zich sinds twee jaar intensief bezig met Andreas Cellarius. Deze in Duitsland geboren wiskundige/kosmograaf was lector van de Latijnse School in Hoorn, van 1637 tot 1665. Bij toeval stuitte Duursma een aantal jaren geleden in Amerika op werk van Cellarius. Duursma heeft inmiddels een uitvoerig artikel over Cellarius en de Hoornse Latijnse School afgerond. Het Westfries Museum houdt komend najaar een expositie over Cellarius en zijn werk.

Doosje met kaarten
Op vakantie in California kocht Piet Duursma een doosje met afbeeldingen van kaarten die Andreas Cellarius (ca 1596-1665) had vervaardigd. De afbeeldingen waren afkomstig uit de Atlas Coelestis seu Harmonia Macrocosmica, die Cellarius in 1660 heeft laten uitbrengen.
De naam zei de West-Fries niets en sterrenkunde was - en is - niet aan hem besteed. In de Amerikaanse boekwinkel was hij echter getroffen door de vermelding 'Hoorn' op de achterzijde van het kaartendoosje. Als enthousiast 'archiefspitter' constateerde Duursma al snel dat Andreas Cellarius in West-Friesland nagenoeg volslagen onbekend was.
Over Cellarius ontdekte hij slechts ��n artikel, uit 1990. Het tijdschrift Caert Thresoor noemde de hemelatlas van Andreas Cellarius 'het meesterwerk van een vergeten Hollandse kosmograaf'. Predikantszoon Andreas Cellarius is hoogstwaarschijnlijk in 1596 geboren in Neuhausen, een plaatsje dichtbij Worms. In 1614 werd hij ingeschreven aan de Universiteit van Heidelberg. Hij trouwde in 1625 in Amsterdam, als 30-jarige schoolmeester. Hij werkte in die tijd aan de Amsterdamse Latijnse School. Via Den Haag belandde de familie Cellarius in 1637 in Hoorn.
Andreas Cellarius werd in dat jaar benoemd tot rector van de Hoornse Latijnse School. De school was vanaf het begin van de zeventiende eeuw gevestigd in het vroegere Ceciliaklooster. Een half jaar voor zijn dood in 1665 nam Cellarius ontslag als hoofd van deze school. Hij is begraven in de Grote Kerk van Hoorn.

Lofdichten
Het werk van de wiskundige/kosmograaf bleef niet beperkt tot de hemelatlas Harmonia Macrocosmica. Hij schreef ook verhandelingen over het bouwen van vestingwerken, de geografie van Polen en lofdichten op conrector Bruno, lange tijd in Hoorn op de school zijn rechterhand.
Het totale wetenschappelijk oeuvre van Cellarius is uitgegeven tijdens zijn rectoraat in Hoorn.
'De Harmonia Macrocosmica wordt in vakkringen beschouwd als de mooiste hemelatlas ooit gedrukt. Het werk werd in 1660 op de markt gebracht door een Amsterdamse uitgever. De atlas is het sluitstuk van een ambitieus kartografisch project van deze uitgever. Het project bestaat uit de uitgave van een zevendelige atlas waarin niet alleen het aard- en wateroppervlak, maar de gehele schepping werd beschreven, inclusief de kosmos en haar geschiedenis.
Voor velen waren de gedetailleerde en meestal fraai ingekleurde platen van de Harmonia Macrocosmica ongewijfeld het meest boeiende. Met deze platen beeldt Andreas Cellarius de ontwikkeling van de sterrenkunde uit. De lange begeleidende Latijnse teksten zullen de meeste lezers vermoedelijk minder hebben aangesproken. Bij latere drukken zijn deze teksten dan ook weggelaten, schrijft Rob van Gent in Caert Thresoor.
De titelplaat van de Harmonia Macrocosmica toont Urania, de muze van de astronomie. Urania verkeert in het 'gezelschap van voorname sterrenkundigen met hun traditionele attributen. Zoals een hemelglobe, tekenpasser en grafometer.
Een origineel exemplaar van de Harmonia Macrocosmica bevindt zich in de British Library in Londen. Piet Duursma was er gistermorgen, kort voor vertrek naar Engeland, zeer benieuwd naar. Uitgeverij Europese Bibliotheek te ZaltbommeI heeft in 2000 de complete atlas van Cellarius in facsimile uitgegeven.

Latijnse School
Duursma is in het Westfries Archief in Hoorn op zoek gegaan naar meer informatie over Andreas Cellarius over zijn tijd als rector aan de Latijnse School in Hoorn. Deze periode was totaal niet aan bod gekomen in eerdere publicaties over de Latijnse School. De speurtocht voerde de Blokkerder over de jaren 1600-1669 door alle resoluties van de stad Hoorn. Dit zijn besluiten over burgemeesters en vroedschappen, het stadsbestuur.

Klachten over loon
Cellarius klaagde in 1655 dat hij sinds zijn aantreden in 1637 als rector geen loonsverhoging had gehad. Hij wees op predikanten, met wie een rector in die tijd werd gelijkgesteld. Predikanten hadden al tweemaal een stijging van hun traktement gehad.
Het bestuur van Oud Hoorn hoopt ook in het bezit te komen van afdrukken van afbeeldingen uit de atlas.

Met deze laatste zin eindigt het artikel uit 2004 van het NHD.