Winkelassortiment

Met zijn Kroniek van Hoorn van 1605, de eerste stadsgeschiedenis in de Republiek, en de volgende edities van 1617 en 1648 haalde doctor Theodorus Velius (1572-1630) zijn vaderstad “uit de schemer van Hoorns verleden”. Daarmee zette hij een trend voor andere stadshistorici en verschafte hij een schat aan informatie over Hoorn en West-Friesland aan eigentijdse en latere geschiedschrijvers. Historisch onderzoek deed de kundige Velius in zijn schaarse vrije tijd. Hij was vooral een toegewijd arts en stadsgeneesheer. Daarnaast was hij als remonstrantsgezind lid van de vroedschap politiek actief. Hij raakte betrokken bij de twisten tijdens het Twaalfjarig Bestand. De staatsgreep van Maurits leidde tot zijn ontslag en dat van elf van zijn collega’s in de Raad. Hij bleef echter tot zijn dood in functie als stadsgeneesheer, scholarch (curator) van de Latijnse school en als weesmeester. Door al deze bezigheden maakte Velius zich verdienstelijk voor zijn vaderstad. Als humanistisch geschoolde academicus in Leiden en Padua onderhield hij levendige vriendschappelijke contacten met de uit Hoorn afkomstige Rombout Hogerbeets, de dichter Karel van Mander en Joost van den Vondel. De “prins van de Nederlandse barok” dichtte op Velius en Hoorn:

O, Horen, ghy verheft uw kostelycken horen

Op uwen VELIUS, en groten Inghebôren,

Den trouwen Cicero in uwen kloecken Raet,

Den schrandren Klaudiaen, den wysen Hippokraet,

Wiens artseny de Doot ontweldighde haer lycken:

Ghy kent hem door dit Beelt, maar best uyt syn kronycken.

J.V. vondel

(achterkant boek)

Dirck (Theodorus) Volckertsz. Seylmaecker (Velius), geboren in 1572, is vooral bekend geworden als de schrijver van de Chronijck van Hoorn. Hierin beschrijft hij in zijn moedertaal met grote nauwgezetheid de opkomst en de ontwikkeling van zijn geboortestad. Het unieke in zijn aanpak is dat hij zich zoveel mogelijk baseert op primaire bronnen, die hij voor de geloofwaardigheid van zijn verhaal ook regelmatig citeert. Daarmee ´bewandelde ik een weg, die nog niet eerder werd begaan´, zegt hij in zijn voorrede van de editie van 1617. Hij verricht pionierswerk. Uit liefde voor zijn stad en aangeboren nieuwsgierigheid naar haar verleden gebruikt hij zijn spaarzame vrije tijd voor zijn historische werk. Vooral zijn beschrijving van de Opstand (1568-1648) is een belangrijke bron van informatie voor het historisch onderzoek naar die periode. Vanaf 1600 speelt Velius een vooraanstaande rol in de Hoornse samenleving als arts en stadsgeneesheer, scholarch (curator) van de Latijnse school, lid van de vroedschap (regent) en weesmeester. Ook begeeft hij zich met zijn vrienden actief in het Hoornse culturele milieu. Rond 1600 moet Velius de doopsgezinde beweging, waartoe zijn vader behoorde, vaarwel hebben gezegd, want vanaf die tijd liet hij de kinderen uit zijn tweede huwelijk de kinderdoop in de gereformeerde kerk ondergaan. We weten dankzij Velius veel over Hoorn. Maar wat weten we van hemzelf? Is zijn archief na zijn dood verloren gegaan? Aan de hand van archiefmateriaal, zijn kroniek, documenten van tijdgenoten en hedendaagse literatuur wordt een boeiend portret geschetst van deze bijzondere man, als student in Leiden en Padua, als arts en stadsgeneesheer tijdens de pestepidemieën, als scholarch bij zijn kruistocht voor goed onderwijs, als weesmeester bij het beheer van boedels van minderjarige wezen, als lid van de vroedschap, als literator, vriend van Vondel en andere kunstenaars en geleerden. Maar vooral als de beschouwer van de kleine wereldstad in de roerigste jaren van de zestiende en zeventiende eeuw.