Gestelde vragen aan Vereniging Oud Hoorn

Deelnemers aan de bekende zomeravondwandelingen van Oud Hoorn hebben de gids waarschijnlijk wel eens horen vertellen (bij de Havenwandeling), dat in het verlengde van de Bostelsteeg (tegenwoordig Bottelsteeg) eertijds een brug over de Appelhaven lag. Hier lagen de zogenaamde bostelschepen, die de afgewerkte mout van de bierbrouwerijen van de stad als veevoeder afvoerden voor hergebruik. Velius (kroniekschrijver van Hoorn) schrijft in het jaar 1520 op: "Dit selve Jaer begon ook de Stad aan de steenen Brugge, gaende neffens de Bostelsteeg van de Haven op de Venidsen, alwaar te voren een houten Brugge was met een Oorgat, daer de Schepen met staende Masten deur voeren: dies men de selve met geen Peerden noch Wagens gebruyken mocht, tot groot ongerijf van de Gemeente".

Jan de Meyer, schrijver van het boekje "Bruggen Oud en Nieuw in Nederland", Heemschutserie deel 48 (1946), geeft een aardige, eenvoudige verklaring voor het woord "oorgat". Volgens hem komt "oorgat" van het woord "doorgat", namelijk het gat waar de staande mast doorging. Hij legt uit hoe de mast zonder hulp van enig mensenhand zelf het oorgat opende door de twee oorgatplanken omhoog uiteen te doen scharnieren. Na het passeren vielen de twee planken door de zwaartekracht terug in hun ruststand, daarmee het brugdek weer afsluitend. Men weet uit een octrooi aan Hendrick de Keijser verleend, dat dit geschiedde "sonder hulp van menschenhanden".

De werking van een oorgat was dus als volgt. Aan de zijkant van de brug aan de oorgatplanken bevinden zich de metalen beugels en rails/geleiders. Als de mast ertegenaan vaart, duwt deze zelf de planken omhoog en uit elkaar en tijdens de doorvaart houdt de mast ze zelf geopend. Na de doorvaart verliest de mast het kontact met de beugels en vallen de oorgatplanken "automatisch" dicht.