Lezingen (archief)
Lezing Westfries Museum: lotgevallen van de eenhoorn
26-01-2010
Op 26 januari is er om 19.30u. een lezing in het Westfries museum (lotgevallen van de eenhoorn) voor vrienden van het museum en leden van vereniging Oud Hoorn. Deze lezing is alleen voor hen en gratis toegankelijk. Opgave bij Westfries Museum.
Hij sprong te voorschijn, stond, en rilde
van drift en heldere onschuld, waar
een ronde maan de sneeuw der stilte
bescheen, en plots werd ik gewaar
de rechte lange hoorn, die trilde
van schoonheid en van doodsgevaar.
Laat zoo ‘t gedicht geboren wezen
in een besprongen nu-en-hier,
Wanneer - een volle droom, gerezen
boven de sneeuw van het papier
de schrijfstift trilt van lust en vreezen,
hoorn van dat wild, onschuldig dier.
A. Roland Holst (1888-1976)
De eenhoorn, een fascinerend fenomeen, dat ondanks haar mythische natuur toch telkens van zich laat horen. In kunst, wetenschap, politiek, religie en literatuur, zoals het bovenstaande gedicht van Roland Holst, duikt het mysterieuze dier op als een rode draad door de menselijke geschiedenis. Maar ook in Hoorn wordt ze nog regelmatig gesignaleerd.
Het logo van de stad , "Hoorn moet je voelen", is hiervan het meest recente voorbeeld. En hoewel de eenhoorn niet bestaat, heeft de mythe zich op verschillende manieren genesteld in onze maatschappij. Het Westfries museum organiseert daarom een expositie over het fenomeen eenhoorn en, in een aparte zaal, haar relatie met de stad Hoorn, van 13 december tot en met 28 februari 2010: "De Eenhoorn. Een mythe van wereldformaat". Het mysterie blijft, het pad van haar mythe wordt ontrafeld.
Eenhoorn in het landschap
Niet alleen op oude panden in de vorm van gevelstenen, maar ook in de officiële uitingen van de gemeente Hoorn vervult de mythische en mysterieuze eenhoorn een belangrijke rol. De verbondenheid tussen de stad en haar schilddrager, de eenhoorn, is onlosmakelijk. Deze relatie tussen Hoorn en de eenhoorn gaat terug tot 1534. In dat jaar werd Joris van Egmont tot bisschop van Utrecht benoemd. Zijn heraldisch wapen werd tussen twee witte eenhoorns geplaatst.
J. F. Gardner. Oude Oosterpoort te Hoorn van de Westzijde
met afbeelding van de gevelsteen. 1820.
De stad Hoorn gebruikte deze beeltenis 4 jaren later bij de bouw van de Oosterpoort: het stadswapen wordt beschermd door een zittende eenhoorn. (zie artikel uit WFON) Met kwaaie blik waakt hij over de toegang tot de stad, alsof hij de burgers van Hoorn wil beschermen tegen dreigend onheil. Overal in de stad zijn geveltekens met deze eenhoorn terug te vinden, als een rode draad door de oude binnenstad en langs haar stadsgrenzen. Tegenwoordig is de eenhoorn op vele manieren terug te vinden in het moderne straatbeeld van Hoorn. Enkele jaren geleden bijvoorbeeld doken eenhoorns her en der op.
Ter gelegenheid van 650 jaar stadsrechten werden tientallen eenhoorns in het jubileumjaar 2007 bewerkt door moderne kunstenaars. Op pleinen, drijvend in grachten, kleurrijk en allemaal verschillend. In een aparte zaal wordt de relatie tussen Hoorn en de eenhoorn verteld. Een unieke verzameling objecten, variërend van een 16e eeuws leitje uit de Molsteeg tot een tekening van Adriaan Brouwer uit 1892.
Een mythe van wereldformaat
Waar vindt deze universele mythe haar oorsprong? Waar en wanneer zag de eenhoorn het levenslicht? Voor een antwoord op deze vraag neemt "De eenhoorn. Een mythe van wereldformaat" haar bezoeker mee terug naar de Indusvallei in Pakistan, zo’n 3000 jaar voor Christus. Twee kleine zegelafdrukken van niet meer dan 3 centimeter tonen een primitieve maar duidelijk herkenbare eenhoorn. Hoe deze kleine figuren uit Pakistan zich konden ontwikkelen tot een mythe van wereldformaat wordt duidelijk aan de hand van bijzondere objecten, voor het eerst bijeengebracht in deze tentoonstelling. Een eenhoorn-schedel, een rolschildering uit Laos, een 16e eeuwse prent van Cornelis Cort over Noach en zijn Ark, een zilveren kelk daterend uit 1550 met de eenhoorn als heraldisch teken. Maar naast historisch materiaal ook moderne kunst: Rob Scholte die zijn artistieke kijk op de eenhoorn treffend weergeeft. Voor het eerst in Nederland vertellen objecten op deze wijze het verhaal van de eenhoorn. Niet alleen een interessante geschiedenis, maar tegenwoordig ook zeer actueel.
Van Harry Potter tot het politieke wereldtoneel
Een wetenschappelijke benadering van de eenhoorn, met een exacte ontleding van zijn schedel en kenmerkende hoorn, kende hoogtijdagen in de middeleeuwen. Meer dan eens werd het dier gesignaleerd op het Europese vaste land. Slechts een witte schim in het bos, maar zonder twijfel een eenhoorn. Bovendien vonden burgers her en der narwaltanden nabij de kust en op het platteland. Deze werden als onomstotelijk bewijs aangevoerd. Dit rotsvaste vertrouwen werd ook door de religieuze gevestigde orde bevestigd. Pas tijdens de renaissance vertoonde het fundament onder deze wetenschappelijke visie de eerste voorzichtige scheuren. Het bestaan van de eenhoorn werd in twijfel getrokken, Maar van een volledig instorten was echter geen sprake.
Heraldisch element
De eenhoorn schikte zich in een nieuwe rol. Als personificatie van kracht, slagvaardigheid, rechtvaardigheid en eergevoel schudde de eenhoorn het religieuze, wetenschappelijke stempel van zich af. Het vond een passende rol in heraldiek en genealogie. De eenhoorn kreeg een prominente rol in de onderlinge strijd tussen de grootmachten Schotland en Engeland, respectievelijk vertegenwoordigd door de eenhoorn en dat andere machtige, krachtige element uit het dierenrijk: de leeuw.
Eenhoorn en leeuw werden als gelijke krachten gezien, zij konden zich met elkaar meten. Politieke spotprenten getuigen van deze onderlinge strijd. En meer dan eens kiezen adellijke families voor de machtige en krachtige eenhoorn als schilddrager of als geïntegreerd onderdeel van het familiewapen. Synchroon aan deze praktische rol bleef het mythische dier een belangrijke inspiratiebron voor beeldende en toegepaste kunsten en literatuur. Met als recente uitingsvorm de populaire Harry Potterfilms. Hier heeft de eenhoorn haar klassieke rol hervonden, een redder van mensen, krachtig, puur en goed.
Eenhoorn tentoonstelling voor kinderen extra spannend
De geheimzinnige Orde van de Eenhoorn bewaart ergens in het museum een groot geheim. In de tentoonstelling over de eenhoorn hebben zij aanwijzingen verstopt die de leden van de Orde de weg naar het geheim wijzen. Professor Unicornus, de wereldberoemde eenhoorndeskundige wil achter dit geheim komen. Hij durft zijn gezicht echter niet in het museum te laten zien en roept daarom de hulp van de jeugdige bezoekers in. Hij gebruikt daarvoor de podcatcher, een handig apparaat waarmee hij de kinderen allerlei informatie en aanwijzingen kan geven. Wordt het geheim ontrafeld?
Eenhoorn in het Westfries Museum
Na een eeuwenlange afwezigheid is de eenhoorn vanaf 13 december 2009 tot en met 28 februari te zien in het Westfries Museum, in al haar historisch gegroeide verschijningsvormen. Net als in de middeleeuwen zal ze worden gesignaleerd in een woud. Slechts een schim of werkelijkheid? "De eenhoorn. Een mythe van wereldformaat" laat op een speciaal vormgegeven wijze talrijke facetten van de geschiedenis van de eenhoorn zien, horen en beleven. Het Westfries Museum werkt hierbij samen met de Hoornse textielkunstenares Ella Koopman.
Openingstijden:
Di t/m vrij van 11.00- 17.00 uur
Za en zo van 13.00 -17.00 uur
