Kwartaalblad 2022 nr.2   (juni)

Een detail uit het schilderij van de Roode Steen door Isaac Ouwater uit 1784 als opmaat naar het zwaartepunt in deze nieuwe uitgave van Oud Hoorn, facetten uit de geschiedenis van de 18de en de vroege 19de eeuw.

Welke uitwerking  had het beroemde pamflet van Joan Derk van der Capellen in 1781 op de bevolking van Hoorn?  De aanklacht tegen  Willem V over de slechte staat van het land en de macht van de Oranjes, gevolgd door de roep om hervormingen, vormde ook hier  de aanleiding tot opstootjes en geweldsincidenten. Het einde van de Republiek komt in zicht!

In 1880 begonnen de heren Winkel en Speets een drankenhandel op het Kleine Noord. In 1934 nam een ver familielid, Albert Otter, de zaak over, waarmee Otter’s  Wijn- en Cognachandel het licht zag   en in de jaren vijftig het recept voor de beroemd geworden citroenbrandewijn ontstond. In 1977 kwam er een einde aan de winkel toen de distilleerderij werd overgenomen door Karsten in Blokker.     

 ‘Stad in verval’ is de ondertitel, die aangeeft dat de economische terugval na de ‘gouden eeuw’ grote invloed had op het stadsbeeld. Chronisch geldgebrek ten gevolge van wanbeleid  op nationaal niveau, hoge belastingdruk en wegvallen van de handelsbetrekkingen hadden hun sporen nagelaten op plaatselijk niveau

Dat er naast economische achteruitgang ook vernieuwingen plaatsvonden op wetenschappelijk, politiek en cultureel terrein in de 18de eeuw laat de levensbeschrijving zien van dominee Engelbertus Matthias Engelberts uit Hoorn (1731-1807). Gestimuleerd door het gelijkheidsbeginsel van de filosofen van de Verlichting steunde hij de roep om meer democratie, zette hij zich in voor het aanpakken van de problemen rond armoede en sociale achterstand en stond hij mede aan de basis van een groep van vooruitstrevende burgers in Hoorn, die tal van initiatieven ontwikkelden om armoede tegen te gaan en nieuwe economische impulsen van de grond probeerden te krijgen.    

De afgedwongen overplaatsing door overheidsbeleid in 1825 van weeskinderen uit Hoorn e.o. naar Veenhuizen in Drenthe leidde tot groot oproer. Een landelijk uitgerold initiatief om aan de in het vorige artikel aangestipte problemen iets te gaan doen bracht grote sociale onrust op plaatselijk niveau. Peter van der Baan probeert grip te krijgen op de motieven, die aan die onrust ten gronde kunnen hebben gelegen.

Aan de Weesperstraat  in Amsterdam is in 2021 een monument opgericht, waarop de namen van alle Nederlandse slachtoffers herdacht worden. Aan  vijf inwoners van Hoorn met de achternaam Polak geeft Frans van Iersel iets meer reliëf dan alleen de in een steen aangebrachte naam.

De ontwikkeling van het ‘Diacony Huys’ of ‘Armhuys’ (zie Oud Hoorn 2022.1) naar het volgens hedendaagse maatstaven ingerichte woonzorgcentrum Westerhaven laat zien hoe een vroeg negentiende-eeuws initiatief, in tegenstelling tot andere in dit nummer aangeroerde pogingen, uiteindelijk wel tot  een goed einde is gebracht. Dit verhaal vormt ook een illustratie van de vele activiteiten, die binnen de werkgroep Beeldbank van Oud Hoorn plaatsvinden. Op pg. 44-45 vindt u alle informatie daarover in een interview dat Arnmoud  Lansdaal enkele leden van deze werkgroep afnam.

Aan het woonwagenkamp aan de Bobeldijkerweg heeft Oud Hoorn nog nooit veel aandacht besteed. Dat wordt enigszins goedgemaakt met dit verhaal over het initiatief van het rooms-katholiek schoolbestuur van Hoorn in het midden van de zestiger jaren om voor de leerplichtige  kinderen in het kamp onderwijs te gaan verzorgen. De beide auteurs beschrijven hoe dit initiatief in januari 1968 tot de opening van een schooltje leidt en waarom al in maart 1971 besloten wordt de stekker eruit te trekken  en de kinderen voortaan allemaal naar het reguliere lager onderwijs te sturen.   In de rubriek ‘Waar kijken we naar?’ een bijdrage van het Westfries Museum over hert schilderij ’Gezicht op de Roode Steen’ van Isaac Ouwater uit 1784 en van Archeologie Wedt-Friesland over de opgraving aan het Nieuwland en de restauratie c.q. nieuwbouw van de panden 16 t/m 18 (pg. 38-41). Tenslotte leest u nog over restauraties en veranderingen in de rubriek Stadsbeeld (pg. 48-50) en praat de rubriek Verleden en Heden u bij over de Grote Kerk, waarin binnenkort een hotel de deuren opent (pg. 52).