Kwartaalblad 2021 nr.2   (juni)

“Weemoed en afscheid voeren een beetje de boventoon in dit kwartaalblad” schrijft de aftredende voorzitter van de redactie, Egbert Ottens. De foto laat het orkest Kunst na Arbeid zien in 1929 in de achtertuin van Het Park aan het Achterom. Gerard Boedijn draagt het dirigeerstokje. Laten we dit maar als een metafoor zien voor de redactie van Oud Hoorn met haar dirigent Egbert Ottens! Met Afscheid van een onvermoeibare duizendpoot, in memoriam Hans Rijswijk en In memoriam Jacq Entius neemt de redactie bij monde van haar voorzitter, Egbert Ottens, op blz. 88-89 afscheid van twee redactieleden, die ieder op hun eigen wijze veel betekend hebben voor de inhoud, de vormgeving  en de productie van ons kwartaalblad. Dat zij zo kort na elkaar zijn overleden, treft ons hard. Wij hopen in hun geest door te kunnen gaan.

Martinus Kind, een van de oprichters van Kunst na Arbeid en van de Hoornse Hengelaars Bond was sinds mei 1903 van professie kapper en bezat een kapsalon aan de Appelhaven. Over zijn gezin, zijn levensgeschiedenis en zijn hobby’s wordt door de beide auteurs uitgebreid verteld. Met kleinzoon Mart wordt ingegaan op het gerucht over de betegelde kelder onder het pand aan de Appelhaven en de ‘schat’ aan oude tegels.

 In 1777 nam Cornelis Ris, doopsgezind predikant en koopman in Hoorn, het initiatief tot de oprichting van de Vaderlandsche Maatschappij van Reederij en Koophandel, ter liefde van ’t Gemeenebest. Het economische verval van Hoorn en de groeiende kloof tussen arm en rijk binnen de stad – iets wat overigens overal in Nederland aan de hand was – dwong hem zowel als predikant als vanuit zijn achtergrond als koopman tot actie. Zijn werkverschaffings- en scholingsproject, waarvan de behangselfabriek het bekendst geworden is, heeft tot midden 19de eeuw standgehouden. De beide auteurs hebben ook de catalogus verzorgd bij de tentoonstelling in het Westfries Museum over  de Vaderlandsche Maatschappij.

Tegen de achtergrond van de handelwijze van de gemeente Hoorn inzake  de onteigening van Joods onroerend goed tijdens  de oorlog en het latere rechtsherstel vertelt Ottens over de brandstoffenhandel van Louis van Kleef, telg uit een Joodse familie op de Vismarkt en over diens concurrent Siebren Alkema, lid van de NSB,  daar schuin tegenover op de Nieuwendam. Met dit  artikel wordt nog eens pijnlijk duidelijk aangegeven hoe in de oorlogsjaren met Joodse families werd omgegaan en hoe rechtsherstel moest worden bevochten in de naoorlogse jaren.

In mei 1823 komen twee jonge Leidse studenten, Jacob van Lennep en Dirk van Hoogendorp, als onderdeel van hun ‘grand tour’ (hun ’tussenjaar’ zouden wij tegenwoordig zeggen) in Hoorn aan. In het bewaard gebleven verslag van Jacob van Lennep, geschreven op verzoek van Karel Gijsbert van Hoogendorp, de belangrijkste politicus in de maanden na de val van Napoleon en de vader van Dirk, vertelt Jacob over hun bezoek aan het bedelaarsgesticht in Hoorn. Hun opdracht was om ‘de stand van Nederland’ te onderzoeken. In deze aflevering, deel 1, komt de beschrijving van Hoorn aan de orde. In deel 2 zal hun kijk op bedelaars worden besproken.

‘150 jaar rooms-katholieke begraafplaats Drieboomlaan’ is de ondertitel van dit verhaal over begraven in Hoorn en de strijd om een eigen  katholieke begraafplaats. Pastoor Does kaartte deze wens aan bij de regering in 1845, maar het zou tot 1871 duren voor het zover was. De geschiedenis van dit intussen gemeentelijke monument wordt door Ottens uit de doeken gedaan, met name de moeizame strijd voor behoud en restauratie van dit fraaie parkachtige geheel aan het einde van de Drieboomlaan.

In maart 2021 bestonden de Nederlandse Rijksstraatwegen maar liefst 200 jaar. Een terugblik en een zoektocht naar het antwoord op de vraag waarom de verbinding met West-Friesland zo lang uitbleef. Een geringe bereidheid tot investeren in de infrastructuur in de 18de eeuw leidde ertoe dat pas in de Franse tijd serieus werd nagedacht over een landelijk systeem van verbindingswegen. Omdat de verbindingen tussen Amsterdam, Den Haag en Brussel daarbij voorrang kregen en ook economische belangen prioriteit hadden, kwamen de verarmde Zuiderzeesteden er aanvankelijk bekaaid af. Pas in de dertiger jaren van de vorige eeuw kwam de kop van Noord-Holland aan de beurt.

Een telefoontje van een mevrouw die aan Oud Hoorn meldt dat zij graag af wil  van foto’s, dia’s, films en allerlei daarbij behorende materialen leverde Chris Holman veel werk op. Hij vertelt hoe hij deze klus, die veel omvangrijker was dan hij ooit had gedacht, tot een goed einde wist te brengen en hoe de beeldbanken van Oud Hoorn en het Westfries  Genootschap veel nieuw materiaal kregen. De nalatenschap van de heer Saulenn is nu voor iedereen toegankelijk.  Met een aantal bouwhistorische bijdragen (over de hijsbalk bij Kruisstraat 15, de skyline van Hoorn,  restauraties en wijzingen in het stadsbeeld van Hoorn en Verleden en Heden van de kop van het Kleine Noord) wordt dit nummer afgesloten.