Kwartaalblad 1986 / 4   blz. 122 - 128

Hoorn in de verdrukking 1940-1945 (3)

1 Juli. In Andijk zijn ook weer vliegtuigen neergekomen; het is een wonder, dat er nooit een op een huis terecht komt. Aag Pool uit Andijk, die iedere week bij mijn man komt tekenen, zag er een brandend over het dorp komen, het kwam gelukkig op een open stuk neer. Nog telkens gaan er jongelui van hier naar Duitsland.

5 Juli. Gisteren zagen wij op het station drie open goederenwagens, hoog opgeladen met resten van vliegtuigen hier uit de buurt. Onderkanten van vleugels waren zo neergezet, dat je goed kon zien, dat het Engelse waren.
De groente wordt iets ruimer, maar blijft schaars.
Gelukkig krijgen wij iedere dag aardbeien van iemand die een tuin heeft aan de Draafsingel. Het mag volstrekt niet, alles moet over de veiling, maar er mag zoveel niet! Als we een beetje spercieboontjes of peultjes van de groenteboer krijgen, is dit ook buiten de veiling om. Vandaag eten we in een restaurant, omdat mijn gedienstige uit is. Het was al besteld en daar kregen we gisteren een eigen gevangen karper cadeau. Ik bracht hem er heen met het verzoek hem voor ons te koken en vandaag te eten. Een diner kost er tegenwoordig ƒ 3,-, maar het is voortreffelijk met veel boter en vlees en zonder bon. Het humoristische van het geval is, dat we ƒ 4,- moesten betalen voor onze eigen vis, waarbij we een hele sauskom boter kregen en worteltjes en toen daarna nog vlees met sperciebonen en omelet toe. Ik schrijf dit neer als typerend voor de tijd.

10 Juli. Vandaag is Dr. Baesjou weer thuisgekomen.

14 Juli. Gisterochtend, Maandag 13 Juli, moest Burgemeester H. C. Leemhorst naar Haarlem, opgeroepen door de Beauftragte van de Rijkscommissaris. Hij was 's nachts niet lekker geweest en had nog erge hoofdpijn. Hij belde dus op of hij niet een andere dag kon komen. Nee, dat ging niet en aangezien de eerste trein weg was, moest hij een auto nemen. Sindsdien is niets meer van hem vernomen (later wel). Behalve hij waren hier uit de buurt opgeroepen: Burgemeester Haspels van Enkhuizen, Middelhoff van Hoogkarspel, Loggers van Wieringermeer, Nienaber van Beemster, de Secretaris van Alkmaar en de Directeur der RHBS van Alkmaar. Ik ben vanmiddag direct naar mevrouw Leemhorst gegaan, ze zijn goede kennissen van ons – erg nerveus natuurlijk en het vervelende is wel, dat in Enkhuizen en Hoogkarspel bericht gekomen was een koffer met kleren te sturen, maar zij had nog niets gehoord. Ik zei, waarom ga je niet informeren, maar zij wacht liever rustig af. De anderen zijn naar Haaren, een klooster bij Den Bosch, gebracht mogelijk ook naar St. Michielsgestel, daaromtrent was geen zekerheid.

18 Juli. Vandaag is H. R. Schottee de Vries, NSB natuurlijk, tot waarnemend Burgemeester benoemd. Hij is vandaag ook geïnstalleerd door een referendaris van de Commissaris der Provincie. „Men” vindt algemeen, dat het minder gekund had. Hij is hier algemeen bekend en is een fatsoenlijk, degelijk mens. We zijn benieuwd waarop dit alles uitloopt. Overigens is er nog geen bericht over de heer Leemhorst, we waren er gisteravond nog even.
De toestand wordt over het algemeen steeds meer gespannen. Ieder is zo verontwaardigd over alles wat er gebeurt, vooral ook met de Joden.
De Burgemeester van de Beemster is weer teruggekomen, hij is boven de 60. In plaats van hem namen ze nu een veearts uit Purmerend. Als ze het aantal gijzelaars maar hebben, verder doet het er niet toe.
Er zijn weer scholen gevorderd, eerst de Christelijke op het Nieuwe Noord, maar die bleek niet mooi genoeg te zijn; nu moet de school voor LO in de Joh. Messchaertstraat ontruimd. In het oude tekenlokaal van de oude HBS in de Muntstraat, waar Debutade tegenwoordig is en dat netjes opgeknapt was, moest leeggeruimd, daarin komen twee klassen.

1 Augustus. Ook de RHBS is gevorderd, woensdag kwam er bericht, dat zaterdag de school geheel leeg moest wezen; alles moet er uit, ook de natuurkunde en scheikunde. Men zegt, dat er een ziekenhuis in komt. De Directeur was uit de stad en is hals over kop teruggekomen. De gehele inventaris staat nu in de Oosterkerk. Eigenlijk moet de school 17 Augustus weer beginnen.
De officieren worden ingekwartierd, tot nu toe in de buurt van de Joh. Messchaertstraat.

11 Augustus. Vanmiddag kwam er een hele troep Roode Kruiswagens enz. langs; het is dus waar, dat er een lazaret in komt. Er komt een dokter en een tandarts, zoals we horen en het tekenlokaal wordt apotheek.

14 Augustus. Vandaag zijn mijn zwager en nichtje uit Middelburg hier gekomen, geëvacueerd; er moeten morgen 5.000 mensen uit Middelburg weg zijn en 15.000 van Walcheren. Zij zijn daar ook bij en ze hebben bij ons onderdak verzocht. Het is wel erg zo uit je boeltje gezet te worden. We zijn benieuwd hoe lang het duurt.
Bij het station, de weg door het plantsoen, staat nu een pijl met „Ortskrankenstube”.

21 Augustus. Er worden steeds meer scholen gevorderd, eergister moest de Gemeenteschool I, hoek Joh. Messchaertstraat-Draafsingel, ontruimt worden. De inventaris is naar de Noorderkerk gebracht, het moest in een halve dag gebeuren. Toen we 's avonds om 10 uur langs de Noorderkerk kwamen, nadat er een donderbui met hevige regen geweest was, waren de gemeentewerklieden nog bezig. De volgende morgen mocht het dan heel goedgunstig afgemaakt worden. Het gebouw is nu leeg en ze weten niet of ze het in gebruik zullen nemen. Ook de ULO is gevorderd en de twee laatste dagen wordt er de gehele dag door haver in gereden!!!
De voormalge Loge aan de Binnenluiendijk is ook lazaret, er staan 40 bedden in; zo ook de RK MULO, Onder de Boompjes. Waar ze met alle kinderen moeten blijven? De RHBS komt voor een deel in het gebouw van de Kamer van Koophandel (die pas opgeheven is) en voor een deel in de lagere school in de Muntstraat. School I komt in kamers van de Grote Kerk. Verder weet ik het nog niet. In de RHBS staat het vol bedden, aan het hek staat „Ortskrankenstube”. Ook de concierge moet uit zijn huis. Er zijn ook al enige huizen van burgers gevorderd, o.a. van Nieuwenhuijse, de Franse leraar, en van Kraak in de Kruitmolenstraat; ook van de dames Dalmeijer. Verscheiden lieden hebben inkwartiering. Bij Dr. Romeijn was een chirurg, die is er maar kort geweest, alles komt in de buurt van de RHBS.
In het Drechterlandse huis aan het Grote Oost wonen enige militairen met gebruik van de keuken voor kleinigheden; het is een z.g. casino voor officieren, waar het eten wordt ingebracht.

30 Augustus. School I is tenslotte weer vrijgegeven, maar het hoofd zat nu eenmaal in de Grote Kerk en wil daar liever blijven, zodat de ULO nu in School I getrokken is. De Ortskommandant, die zijn bureau in het Park had, is nu verhuisd naar de RHBS, waar een bord hangt met „Ortskommandantur”. Hij woont in de stad op kamers, bij de banketbakker Appel op het Kleine Noord. Later verhuisd. Ze verhuizen veel, hij woonde o.a. in het huis van Post aan de Westersingel.

4 September. Gister-, Donderdagavond, zijn drie hospitaalschepen in de haven gekomen, ze liggen aan het plantsoen aan de overkant van de Doelenkade. Grote aken lijken het, lichtgroen geverfd.

11 September. Op de Veliusbrug, bij het begin van de Draafsingel (naar de Oosterpoort toe), staan grote rollen prikkeldraad, soort Spaanse ruiters.

13 September. Gisterochtend, Zaterdag, was er blijkbaar oefening met de prikkeldraadversperringen, die overal bij de bezette gebouwen staan. De Draafsingel en de Veliusbrug waren afgesloten, erg prettig voor de bewoners enz. op Zaterdagochtend; ze moesten omrijden door de Oosterpoort. De Spaanse ruiters staan midden op de trottoirs en de rijweg; op de walkant tot aan het water staan paaltjes met prikkeldraad ertussen, zodat men ook daar niet langs kan. Het gekke is, dat de RHBS te bereiken is door Veenenlaan en Joh. Messchaertstraat; misschien moet dat nog gemaakt worden. Ook het Parkhotel is helemaal „verdedigd”. Op het Achterom kan de straat aan weerskanten van het Park versperd worden, niet vlak er bij, die dingen staan dicht bij de Nieuwsteeg en Gelderschesteeg. Aan de zeekant dito en dan in het gras, tot aan het pad langs de zee over dezelfde breedte afgezet door palen met prikkeldraad ertussen.
Net als gister horen we telkens zwaar geboem in de verte op zee. Niemand weet het.

28 September. Vandaag is het burgemeestershuis (Roodesteen) in gebruik genomen door School I, de ramen zijn halverwege wit geverfd; de leerlingen gaan achterin. De parketvloer beneden zal er wel mooi uit gaan zien en de trap!!! Een gedeelte van de school schijnt nog in de kerk te zijn. Nog steeds gaan er jonge mannen naar Duitsland, verleden Woensdag en deze week gaat er weer, Dinsdag en Woensdag, ook jongelui van kantoren zijn er nu bij. Ik meen me te herinneren, dat ik in de voorzomer opgeschreven heb, dat de barakken bij de RHBS weggebroken werden, dat was toen inderdaad het geval, maar het is bij een paar gebleven; de rest staat er nog.
Wij hebben hier nog steeds ruim groente en fruit, als je hoort over de grote steden, waar queue gemaakt wordt om een beetje fruit te krijgen en waar de groente ook steeds schaars is, dan hebben wij het hier nog erg goed.

11 October. Vanmiddag was er een luchtgevecht boven West-Friesland, er kwam een bom neer of er werd geschoten, dat weet ik niet zeker, op een trein die bij Obdam stond, blijkbaar een goederentrein. De machinist of de stoker, in ieder geval iemand van het personeel, werd gedood; het was iemand uit Hoorn. Verder werd aangeschoten de schipper van een schip met een lading stro, die op het IJsselmeer voer; de man is doodgebloed. Het schip liep hier de haven binnen. Ook bij Enkhuizen moet iets gebeurd zijn. De schaarste aan materialen en het verbod iets van b.v. ijzer te gebruiken wordt getypeerd door het volgende: De banketbakkerszaak van v. d. Berg, Nieuwstraat no. 6, wordt verbouwd door de aannemer v. d. Berg van de Noorderstraat. Bij wijze van ijzeren puibalk gebruikte hij spoorrails, die mag hij eigenlijk ook niet gebruiken.

9 November. Sedert verleden week zijn nu bijna alle scholen in beslag genomen, de RK op het Achterom en de Christelijke school, er is nog maar een enkele vrij. Ook hebben weer een aantal mensen inkwartiering. Gister, Zondagmorgen, om een uur of tien stond de ambtenaar van het Stadhuis, die voor de inkwartiering zorgt, met een Duits officier voor ons huis. Ik schrok me dood en daar belden ze al. Inkwartiering. Ik zei: „Komt u maar binnen, dan kunt u zien, dat dat bij ons niet gaat”. Mijn man kwam er aan, zei direct: „Das geht nicht, kommen Sie nur herauf”. Naar beneden vroegen ze niet, ze hadden het ook op de bovenvoorkamer voorzien. Mijn man liet die zien, dat het zijn atelier was en dat hij dus zijn werkkamer niet kan ontruimen. Nu, dat begreep hij wel. Mijn man zei: „Ein Maler kann ich haben, aber kein officier!”. De officier was heel vriendelijk en ze trokken af. De ambtenaar zei, dat het zo moeilijk werd. De grote huizen aan het Oost kunnen de bovenkamers niet verwarmen. We horen, dat Dr. Engel aan het Oost nu inkwartiering heeft, maar die heeft centrale verwarming, is bovendien homme seul.

16 November. Erg veel soldaten, we zijn overigens zeer optimistisch door de gang van zaken in Afrika. Ook een massa paarden, alles wat als stal gebruikt kan worden is opgevorderd. Ook in de dorpen bezetting. 's Nachts staan de prikkeldraadversperringen en overdag is alleen de rijweg vrij, de trottoirs niet! Zelfs op het West en in de Kleine Havensteeg achter de timmerman v. d. Berg staan paarden. Ook bende's wagentjes waarmee ik steeds stro en turfmolm zie rijden.
Ook De Leur heeft inkwartiering.
De winkels worden steeds nog leger gekocht. Appels zie je totaal niet. Ik ben blij, dat ik mijn voorraad zelf binnen „gefietst” heb bij Gerlings vandaan. Groente is er anders nog steeds in overvloed. Ik heb tarwe gekocht, moet ik zelf malen, enfin, dat heb je er voor over (ƒ 1,40 per pond), maar wat doe je, ik bak er heerlijk brood van en pap is ook verrukkelijk. Het voedt tenminste goed.
Ook het Drechterlandse huis is weer voor een deel in gebruik bij de weermacht. „Geschäftszimmer” staat er op. Er staan ook paarden bij de Hoofdtoren, als het mooi weer is buiten. Ze zijn ondergebracht in een pakhuis vlak achter het café Wijnstok, hoek Italiaanse Zeedijk.
De 5e klas van de RHBS is nu ondergebracht in het gebouw van het kadaster aan het Oost; de school in de Muntstraat, waar ze zaten, is ook gevorderd.

2 December. Bij de heer v. d. Plas is huiszoeking gedaan naar levensmiddelen. De huishoudster liet de bezoekers pas toe, nadat ze papieren getoond hadden om te bewijzen, dat ze het recht hadden. Er waren een paar kasten op slot, waarvan de heer des huizes de sleutels had; hij was uit de stad en zijn hem wel van de trein gaan halen en ze gingen mee naar zijn huis. Het is speciaal te doen geweest om thee en koffie; de een of andere vriendelijke vriend had blijkbaar rondgestrooid, dat daar zoveel van in voorraad moest zijn. Dat bleek toen niet waar te zijn en wat er verder was hebben ze laten staan.
In ieder geval panische schrik! We waren een hele ochtend aan het verstoppen. Ik heb wel een honderd „blikjes gecondenseerde melk, er staat al een aantel in de kap van onze oude Renaissance kast, tezamen met busjes cacao en nog wat chocola, maar de meeste staan in de kelder. We vonden een pracht bergplaats in de oude 17e eeuwse uittrektafel, als je daar het blad af licht kan er heel wat staan. Er verdween ook zeep (toiletzeep) in en wat pakken kaarsen (ook op de bon). Verder maakten we een schot los op de logeerkamer, dat gebeurt wel vaker als er een lek in de buurt is of een mankement aan de schoorsteen. Daar verdwenen pakjes zeep, Lux en Radion en mijn voorraadje rijst in bussen en glazen potten. De prachtigste plaats is boven de schouw op het atelier; mijn man timmerde daar een plank, waarop flessen tarwe staan en nog wat blikken echte Engelse custard. Er ligt in de opening van de schouw een asbestplaat en als die er in zit, kraait er nooit een haan naar, zelfs als hij er uit is moet je erg goed kijken. Van Aag Pool uit Andijk krijgen we telkens van hun eigenverbouwde witte bonen. Ze hebben meer dan ze opgaven, dus ze moeten wegwerken. Ze zijn niet uitgezocht, zodat we heel wat uurtjes zoet zijn met „erwten pikken”.

7 December. Het St. Jansgasthuis is in beslag genomen, de zieken zijn naar het RK Oudeliedenhuis aan het Achterom gebracht. De doctoren houden spreekuur aan het Achterom. Het schijnt, dat de nonnen blijven moeten, maar ze kunnen apart.

8 December. Er zijn veel Duitsers vertrokken en de RHBS schijnt ook weer leeg te zijn, maar wordt niet vrijgegeven. Ook zijn er veel minder paarden. Uit het pakhuis op de It. Zeedijk zijn ze ook vertrokken; op de Veemarkt staan er veel minder dan vroeger. Wel zijn er nog kleine stallen in de stad bezet en b.v. de stal op het Breed naast „Het Onvolmaakte Schip”. In de stallen aan de overkant aan de Vale Hen is het nog vol. Ook staan er nog veel wagentjes, maar ook daarvan is het aantal verminderd.

15 December. Er zijn weer huizen in beslag genomen. Nu b.v. van mevrouw Ruijter aan de Nieuwendam. Iedereen is daarover verontwaardigd. Ze is nog niet lang weduwe en heeft bij zich in huis ook haar oude moeder uit Vlissingen en haar zuster ook uit Vlissingen, die bij een bombardement aldaar haar man verloor. Dit huis wordt nu casino; het huis van C. Kroon in de Eikstraat is blijkbaar meer eetgelegenheid; ik begrijp het verschil niet erg goed. Van onze buurman Groot, een paar huizen van ons af, werd ook het huis opgevorderd, maar 's avonds kreeg hij bericht, dat ze het tenslotte niet wilden hebben. Er is weer een schip op het IJsselmeer beschoten ter hoogte van Oosterleek; het was een lege aak, die hoog op het water lag. De schipper en zijn vrouw zaten in het stuurmanshuisje bovenop, zij zat te schrijven en was pardoes dood; de man zwaargewond, overleed drie dagen later.
In de RHBS zijn weer beschermers gekomen.

12 December. Vanmorgen ± half twaalf een luchtaanvalletje op het stationsemplacement. Twee – die heb ik gezien, anderen zeggen vier – vliegtuigen kwamen langs de spoorbaan gevlogen en schoten op de goederenloods met mitrailleurs; ze versleten die blijkbaar voor een locomotievenloods. Het resultaat was glasschade aan de loods en drie gewonden, van wie één zwaar. We schrokken ons een ongeluk, zo vlak over ons; het was een leven als een oordeel, maar het was in een ommezien voorbij. Ze kwamen van de kant van Alkmaar, begonnen op de hoogte van het proefstation te schieten. Ook een paar huizen aan de Koepoortsweg hebben schade aan het dak en aan de Tweeboomlaan is bij mej. Frickers een dikke tak van een pereboom aangeschoten.
1943

2 Januari. De heer Groot op de Noorderstraat, twee huizen van ons af, heeft nu toch ook inkwartiering. Hij zelf mag de bovenkamer bewonen en de keuken gebruiken. Hij is weduwnaar en woont alleen. Beneden voor houdt een dokter spreekuur, in de achterkamer staan zes bedden en er wonen twee soldaten, ik denk ziekenoppassers.

7 Januari. Er ligt een pak sneeuw – het sneeuwt nog en het vriest. Ieder is als de dood voor een winter als het vorige jaar. Het eten is een ramp eigenlijk. Je went er aan te scharrelen met surrogaat en steeds maar aardappelen eten – aardappelen die je moet smokkelen. Ik moet eens iets vertellen van het treinverkeer; het wordt steeds bezwaarlijker te reizen. Onlangs zei iemand tegen me: Alleen de sterkste krijgt plaats – er wordt om gevochten. De heer en mevrouw Nooteboom gingen Donderdag voor Kerstmis naar Delft. Hij had le klas genomen om iets meer kans te hebben op een plaats. De trein uit Enkhuizen kwam propvol binnen, ook de eerste klas en de gereserveerde coupé's voor de Duitse weermacht. De conducteurs stonden machteloos. De heer Nooteboom ging naar de chef en zei, nu heb ik le klas en wou toch graag mee. Ze mochten toen in de bagagewagen zitten op de plaats van de conducteur.
Wat het eten betreft, ik koop tarwe voor ƒ 1,40 per pond, bruine bonen voor ƒ 1,50, voor boter wordt ƒ 15,- per pond gevraagd en hetzelfde voor een Edammer kaas; dat doe ik niet, nog niet.
Zondag 3 Januari stortte 's avonds een Engels bombardementsvliegtuig in de Wieringermeer neer. We konden het hier zien en hoorden natuurlijk de plof, gevolgd door een regen van lichtkogels.
Maandag 4 Januari werd er ook weer erg gevlogen; het is steeds om ongeveer half acht 's avonds. We hoorden toen ook weer een harde plof, maar we weten niet waar dat geweest is.

20 Januari. Ik moet maar weer eens wat schrijven. De berichten zijn zo gunstig over Rusland. Leningrad ontzet en overal verder op de loop – de Duitsers dan. In Afrika zal nu zeker ook gauw wat gebeuren. Dan het bericht van vanmorgen, dat er weer een prinsesje geboren is. We vinden het natuurlijk jammer, dat het geen prins is, maar ik vind het toch leuk en benieuwd naar de Oranjezender vanavond, waarnaar we gaan luisteren. Het wordt meer en meer tijd, dat er een eind aan alles komt; al die mensen die van huis en hof verdreven worden is iets vreselijks en onze mooie kust wordt steeds meer verknoeid.
Gelukkig is het na een paar dagen sneeuwen wat vorst weer zacht weer geworden, heel zacht zelfs.

18 Februari. Er zijn onrustige dagen geweest sedert verleden week, door de paniekstemming ontstaan naar aanleiding van het oppakken van studenten, dat Zaterdag begon. Tot nu toe weten we geen Hoornse jongens, die er bij zijn. Ze zijn direct gevlucht of wisten de dans te ontspringen. Toen de berichten doordrongen, dat ook jongens van de hoogste klassen Gymnasia en HBS opgepakt werden, bleven ook hier de jongens en meisjes van school weg. Woensdag kwam 's avonds om negen uur Jaap Kerkhoven, zoon van de notaris, die hier in onze straat woont, vragen of hij hier mocht slapen. De mensen zijn zo angstig geworden; in Den Haag zijn de jongens weer naar school. Het zal mij benieuwen wanneer ze hier weer gaan. De directeur had een anoniem briefje gevonden, waarin stond dat de Grüne Polizei weet, dat de jongens niet op school zijn, of zoiets. Het lijkt ons een flauwe mop toe.
Tandarts Andreae is uit zijn huis gezet door de Duitsers (Gr. Noord 3); dezer dagen was de praktijk er nog in. Binnen zes uur moesten ze er uit zijn; mevrouw moest haar kleren pakken onder toezicht van een soldaat, gewoon een schande. Ze komen in huis bij de oude mevrouw Schottee de Vries; zij heeft zich direct over hen ontfermd.
Nog steeds rijden de Duitsers met wagentjes hier rond; toch schijnen er wel minder te zijn, vooral minder paarden.

20 Februari. Gistermiddag is Den Helder gebombardeerd, speciaal de werf, maar ook in de stad zijn slachtoffers. Er moeten ± 40 doden zijn. De zeilmakerij en de torpedomakerij zijn vooral getroffen en geheel afgebrand. De familie Andreae komt nu bij de familie De Leur in huis in de Gouw; ze hebben een groot huis en ik vermoed, dat ze zich daardoor veiliger voelen voor weer inkwartiering, wat ze al enkele keren gehad hebben. De praktijk mag blijkbaar in het huis blijven.

26 Februari. Het bord, waarop spreekuur van de dokter in het huis van de heer Groot, Noorderstraat, een paar huizen hier vandaan, is verdwenen. Eerst zou het bureau van de Ortskommandant er komen, maar dat gaat niet door; de kolendistributie komt er in – tenminste geen Duitsers.
De 3 hospitaalschepen in de Doelenkade zijn weg. Een paar dagen geleden lag er nog één.

1 Maart. De hospitaalschepen zijn weer terug!!! We waren net zo blij, dat ze weg waren.
In het plantsoen aan de Westerdijk bij het Parkhotel worden loopgraven voor de Duitsers gemaakt. Heel diep, ze kunnen rechtop staan, aan de kanten paaltjes, bovenop afgedekt met paaltjes en overdekt met de uitgegraven grond.

4 Maart. Er is geschoten op treinen uit Hoorn en Den Helder. De vliegtuigen komen recht op de trein aan en beschieten de locomotief. De mensen zijn er uitgerend, het veld in, er waren 4 doden: de heer Sopar uit Hoorn, eigenaar van een café aan de Veemarkt, de heer Rood, zaadhandelaar uit Bovenkarspel, een meisje van 8 jaar en de leerling-machinist.

6 Maart. Gisteravond is er weer ontzettend gevlogen, wij hoorden het kwart voor negen beginnen en het duurde tot half elf.
We waren gister in Amsterdam, waar mijn man een lezing hield voor de VVV over Hoorn. We gingen met de auto van Koelemeij van het Breed, de enige die met een kacheltje achter zich rijdt en zo verhuren mag. Hij heeft het zo druk, dat hij ons direct om 4 uur, na afloop, terug wou slepen; daar hadden we geen zin in en gingen met de trein terug, om 7 uur gaat er een directe, dus niet over Alkmaar.
In Amsterdam is de stemming onder nul, je voelt het als je er loopt. De stampvolle trams zijn bespottelijk, er hangen knoedels aan de treeplank.

9 Maart. Men is begonnen de klokken weg te halen. Eerst vandaag die van de RK Kerk aan het Grote Noord. Het zijn Hollandse werklieden, echte ruwanen, zoals mijn man zegt. Ze breken doodkalm de toren stuk om de klokken er uit te kunnen halen. Mijn man is direct aan het proberen de oude te redden; tot nu toe lukte dit niet, al heeft hij er steeds over gecorrespondeerd met degene, die in Noord-Holland de leiding in handen heeft van de redding en het onderzoek, wel te verstaan mr. Belonje te Alkmaar.

10 Maart. Vanmiddag is Henk Schottee de Vries begraven, onze NSB-Burgemeester. Al ben je politieke tegenstanders, dit is toch wel een tragisch sterfgeval, 37 jaar, een kindje van nog geen jaar. Het ambt was hem veel te zwaar, hij zal zich dat wel anders voorgesteld hebben. Hij was lid van de Museumcommissie en daarom is mijn man naar de begrafenis gegaan en ook omdat hij de familie zo goed kent; hij kent hem uit zijn wieg. De jeugdstorm stond opgesteld op het kerkhof. Twee liepen achter de stoet en daarachter 3 WA-ers met een groot bloemstuk.

11 Maart. Het bord met Ortskommandantur hangt nu aan het Drechterlandse huis. De secretaris, mr. P. Winkel, is er uit en met al zijn hebben en houden naar de Veemarkt, waar de bank van Demmendaal was. Er zijn zichtbaar minder Duitsers, de wagentjes zijn allemaal weg. Ik zag alleen nog enige officieren te paard. Het is ook op andere wijze merkbaar, er was plotseling vis te krijgen – schol. Anders ging alles naar de weermacht.
De klokken uit de Noorderkerk worden misschien gespaard, uit de Hoofdtoren zijn ze naar beneden; we hopen zo, dat het kleine Veermansklokje van 1529 gespaard blijft. Er staat een P op, d.w.z. „Prüfung”. Het staat beneden in de toren bij de deur; de Hemonyklok, ook met P, staat buiten. Of die er doorgehaald kan worden? De derde, die n.b. een opschrift van Hellevoetsluis draagt en 1750 (in die tijd is het bovenstuk van de toren verbrand, vermoedelijk heeft men toen deze gekocht – in de 18e eeuw deed men ook raar), zal wel ten dode opgeschreven zijn, dat is dus geen onoverkomelijke zaak. Uit het klokkentorentje is natuurlijk ook doodkalm een stuk gezaagd, omdat de klokken er anders niet door konden. Die van het St. Pietershof staat nog te bezien. Ik moet nog eens een lofzang op het weer zingen, het blijft prachtig, steeds zonnig. Er is nu wel een vrij koude oostenwind, maar de zon is heerlijk. We lieten 3 Maart de kachel al uitgaan. We hadden nog zoveel gas, dat we dat liever opstoken. Nu is de meter opgenomen, maar we hebben deze maanden ook weer een behoorlijk rantsoen; als het dus enigszins kan redden we het met gas en dan hebben we wel zoveel kolen over, dat we voor een winter met zuinig stoken en hout er bij genoeg hebben. Wie weet hoe blij we er de volgende winter mee zijn, die oorlog schiet niet op.

13 Maart. De twee klokken met P van de Hoofdtoren zijn vanmiddag naar Amsterdam gebracht. We hopen er het beste van.

15 Maart. Daarnet kwam de omroeper langs, vanmiddag moeten alle paarden en voertuigen opgegeven worden aan het Stadhuis. Men zegt, dat het niet voor inlevering is, maar voor eventuele evacuatie. De nieuwe klok van de Oosterkerk stond vanmiddag ook beneden. Die is reddeloos.

19 Maart. Mijn man kan geen toestemming van de Ortskommandant krijgen om te fotograferen en te tekenen.

22 Maart. Vandaag zijn de grote klokken van het carillon naar beneden gelaten; de kleintjes zien we niet. Het blijkt, dat het gehele carillon meegenomen wordt.

27 Maart. De klokken staan er nog.
Dinsdagmiddag hoorden we de gehele dag zwaar gedreun. Oefeningen leken het niet, omdat het niet met vaste tussenpozen ging.
Een paar dagen later stond er in de courant, dat bij Terschelling een Duits convooi is aangevallen.
Mijn man is gister bij de Ortskommandant geweest; hij mag laten fotograferen en zelf tekenen of schilderen als hij vooruit schriftelijk opgeeft. Maar dat kan hij niet doen. Gistermiddag 2 grote Duitse reiswagens op de Roodesteen met blauwgroene Duitsers; het waren muzikanten. Vis-à-vis Coen hebben ze ± drie kwartier geconcerteerd; er stonden twee rijen Duitse soldaten voor het Museum, die na ieder nummer applaudiseerden. De rest van het publiek bestond uit schoffies en wat boodschappenjongens. De rest van het mensdom liep door of er niets gebeurde.
Hevig gevlogen gisteravond.

29 Maart. Gisteravond om 12 uur is Dr. Baesjou weer gevangen genomen.

31 Maart. Gister is een aantal Duitse schepen gearriveerd; er liggen 21 aken met de neuzen er af in de Vluchthaven, een paar er van aan het houten hoofd en nog een klein oorlogsscheepje. Het is erg stormachtig; soms gevlucht? Het zijn dezelfde dingen, die we dikwijls voor de kust zien liggen.
Ik liep vandaag achter de RHBS om, ik was daar in een hele tijd niet; bij de ingang van het park zijn schuilkelders gemaakt, met gras er op, er is een afscheiding van ijzerdraad met een bord in het Duits en er onder in het Nederlands: „Wie deze draad overklimt (!) wordt neergeschoten”. Bij het begin van de Bontekoestraat staat geschiderd: „Wie over deze draad klimt, enz.”. Het hek om naar de barakken te gaan staat open en daar staat een bord met „Streng verboden te roken”. Men vertelt hardnekkig, dat daar munitie geborgen is. Ik weet het niet en niemand weet het.

2 April. Vanmorgen zijn de schepen gelukkig weer vertrokken. Onze buurvrouw, mevrouw Frens, is arts en doet dus ook mee aan de actie van de artsen. Zij heeft geen bord aan de deur, omdat ze geen particuliere praktijk doet; ze heeft in de omtrek consultatiebureaus voor zuigelingen. De andere doktoren hebben arts overgeplakt. Nu Dr. Baesjou gevangen genomen is, wordt men schichtig; we hebben het nu zo ingericht, dat ze altijd, ook 's nachts, bij ons in huis kan komen. Zij heeft een sleutel van onze achtertuindeur, die in het gangetje naar de Baanstraat uitkomt, waarin ook haar tuin uitkomt, en de sleutel van de tuindeur aan het eind van de gang, ze is dan veilig bij ons in huis. 9 April. Mijn man is zelf naar de Ortskommandant gegaan om toestemming te vragen voor schilderen en te laten fotograferen. Over een dag of acht kan hij het antwoord halen.
Mijn man is antwoord gaan halen. Als hij wil laten fotograferen, moet hij het een dag van te voren zeggen en dan gaat er een soldaat mee! Over tekenen en schilderen wordt niet gesproken; hij zal maar rekenen „Wie zwijgt stemt toe”.
We stoken nu weer sinds een week. Het hakte te veel in ons gas en zonder verwarming is te kil. We hebben toch mooi drie weken kolen gespaard.

10 April. De schrik over de artsen is weer voorbij. De deurborden zijn weer in orde; we hebben de sleutels van onze buurvrouw weer terug.
Maandag gingen we naar Enkhuizen per bus om half twee. N.B. mag je niet verder mee dan Bovenkarspel. Omdat er een treinverbinding is tussen Hoorn en Enkhuizen mogen er geen passagiers uit H. naar E. en omgekeerd, ze moeten dan in het laatste dorp uitstappen. De bedoeling is de bussen te ontlasten. Op zichzelf is de maatregel niet gek, maar als je van de prins geen kwaad wetend, er in zit, is het een idiote gewaarwording. We probeerden nog van... nou doen we net of we in Bovenkarspel instappen, maar dat foefje kennen ze en de conductrice was er niet voor te vinden. Het is maar een half uur lopen en het was prachtig weer.
De timmerman Hakhoff, en naar ik hoor ook Dekker, moet houten tanks maken!!! Voor oefeningen natuurlijk. Een hout dat er in gaat, 't is zonde.

14 April. Gisteravond was er Museum-vergadering en de wn.-Burgemeester had 8 sigaren, voor ieder één, kunnen bemachtigen. Grote dankbaarheid! Dit als beeld van de tijd.
Er is hier nogal wat dipheritis, de barakken van het ziekenhuis zijn vol. Aangevraagd is of de Duitsers niet een school wilden afstaan. De ULO wordt nog steeds gebruikt om haver te bewaren, terwijl ze b.v. op de It. Zeedijk een groot pakhuis in beslag genomen hebben, dat niet gebruikt wordt. Antwoord: „Kan niet bei uns”, neemt men dan een kerk! Ja, ja, zeer geschikt voor alles. Vrijwel alle scholen in beslag en weinig soldaten.
Halverwege de Nieuweweg zijn aan de kant (aan de buitenkant, dus niet aan de kant van Gerlings) net zulke loopgraven of schuilloopgraven, weet ik het, gemaakt als aan de Westerdijk. Een paar dagen later zag ik, dat aan de andere kant van de weg hetzelfde gemaakt wordt.

20 April. Vandaag is Hitler jarig en onze eigen rood-wit-blauwe vlag hangt uit het Stadhuis, die Duitsers kunnen nooit beseffen wat er nu in ons omgaat en wat er gezegd wordt.

25 April. Ik fietste dezer dagen langs de Schellinkhouterdijk en in de dijk bij het landhuis van Neefjes ook loopgraven, hier waren Duitsers aan het werk; aan de Nieuweweg waren het Hollanders, waarbij een Duitser toezicht houdt. Iets dergelijks is gemaakt bij het Proefstation aan het Keern in de vluchtheuvel links als men uit de stad komt en ook achter het station.
Men noemt het mitrailleursnesten – er staat nog niets in. Gisteravond liepen mijn man en ik op het Baadland, we hadden gehoord dat daar barakken gebouwd zullen worden en er lag inderdaad een massa hout – palen en planken, zagen we van de overkant. We wilden het van naderbij bekijken, nu lopen er altijd soldaten op wacht bij de hospitaalschepen, maar we zagen er geen een, liepen trouwens aan de zeekant. Ineens een fluitje, ik hoorde het niet eens – en in de verte gebaarde een soldaat ons, dat we weg moesten, hetgeen we zoet deden!

29 April, 2e Paasdag. 's Nachts is er hevig gevlogen.

4 Mei. We beleven opwindende dagen door de stakingen naar aanleiding van het bericht, dat alle militairen krijgsgevangen gemaakt zullen worden; inmiddels is dat bericht veranderd in „beroepsmilitairen”. Hier in de omgeving is ook gestaakt of wordt mogelijk nog gestaakt. De vrijer van onze gedienstige, landarbeider in Oostwoud, deed ook mee. Zaterdagochtend stond hij hier al op de stoep. Maar nu er niet algemeen gestaakt wordt verloopt het toch.
Dat we 's avonds om 8 uur binnen moeten zijn is zeer onplezierig. De voedselvoorziening was niet merkbaar in de war. Er zijn mensen geweest, die Zaterdag geen melk kregen, maar mijn melkboer kwam gewoon. Er rijden overvalwagens rond. Niet prettig. Een kennis van ons in Andijk, de heer P. Pool, bollenhandelaar en makelaar, staakte ook. 's Nachts kwam de overvalwagen, eerst bij de buren. Zij hoorden ze komen en hij is in nachtgewaad op een platje gesprongen; zijn vrouw gooide hem broek en jasje na en zo is hij achteruit in een boot (op blote voeten) ontkomen. Vlak er na was het huis omsingeld en kwamen ze binnen. Eerst de vrouw ondervraagd; nee, ze wist niet waar haar man was, ze dreigden met revolvers, maar ze hield zich schrap. De oudste zoon, 23 jaar, bleef helemaal onder de dekens; hij zette een hoog stemmetje op, toen ze hem vroegen, zodat ze hem voor een kind versleten. De meisjes werden ook ondervraagd, maar ze zeiden allemaal, dat vader niet thuis was en dat ze niet wisten waar hij was, waarop ze aftrokken. De zoon heeft toen 's morgens vroeg het hazepad gekozen. Hij is wel weer eens thuis geweest, maar waar hij rondspookt weet ik niet. Er zijn er in Andijk 18 gepakt. Op de eerste avond was het onrustig in de stad, de mensen wilden niet naar huis. De nieuwe inspecteur van politie hield een speech om de mensen te bewegen in huis te gaan. Tenslotte zijn ze natuurlijk gegaan. Een overvalwagen reed rond, dat maakt indruk. Een paar jongetjes van ± 10 jaar liepen na 8 uur op de Appelhaven of het Oost en werden in de overvalwagen gezet, die eerst de stad doorkruiste, toen als een pijl uit de boog het Keern opreed, bij de weg naar Zwaag hebben ze de kereltjes er uitgezet, ie als een haas naar Hoorn terugrenden.

23 Mei. Pool te Andijk is weer thuis, hij waagt het er maar op. Vannacht zijn er ontzettend veel vliegtuigen overgekomen. Een visser, die vannacht buiten gebleven was, had er drie brandend in zee zien storten. Van de 18 mensen, die in Andijk meegenomen waren, zijn er 15 teruggekomen. In Blokker waren er 2 meegenomen, die beiden terug zijn. Ik heb steeds nog vergeten te vertellen, dat Dr. Baesjou ook weer thuis is. In Hoogwoud is iemand doodgeschoten, die te laat buiten liep en naar ik hoor wel provocerend optrad. In het koor van de Noorderkerk stonden meubels, die opgehaald waren voor Rotterdam, stoelen, tafels en lampekappen.

18 Mei. Gisteravond om half zeven zouden Duitse journalisten Hoorn bezoeken en de wn.-Burgemeester vroeg aan mijn man of hij ze rond wilde leiden. Om hem genoegen te doen ging mijn man er om half zeven heen. Er kwam niemand; een telefoontje, ze waren zo lang in de Wieringermeer opgehouden, dat ze geen tijd voor Hoorn over hadden, misschien kwamen ze even per auto door. Dat liep dus met een sisser af.
Sedert Zaterdag 15 Mei mogen we weer tot 's avonds elf uur buiten; het politiestandrecht is opgeheven.
Het keten bouwen gaat door; ook wordt getimmerd op het terrein van Neefjes, de badinrichting aan de Schellinkhouterdijk. Verderop aan de tweede bocht naar Schellinkhout wordt een bunker gebouwd. Aan de Westerdijk bij het Park bij de loopgraven staan twee tanks met „Trinkwasser”, ze worden met aarde bedekt.
Gister, 17 Mei, zijn klokken weggehaald, dat is dan om te „bewaren” tot na de oorlog. De bedoeling schijnt te zijn, dat ze eventueel niet geluid zulen kunnen worden. Weggehaald zijn één klok uit de Noorderkerk, de mooiste met de medaillons; de klokken zitten van boven met een ijzeren pen bevestigd, ijzer mogen ze niet meenemen en met het verwijderen daarvan hebben ze de ogen boven aan de klok gebroken; dan de twee kleine klokjes van het St. Pietershof – zonde en jammer; en de Stadhuisklok die niets waard is.

21 Mei. Vandaag is er bericht gekomen, dat de bewoners van de Binnenluiendijk hun huizen moeten ontruimen, dat is Broers, een groot gezin op de hoek, de familie Dekker uit het huis op de werf en mevrouw De Visser, die in het huis 1624 woont. Voor de laatste is het heel erg, ze moest evacueren uit Zandvoort, waar haar huis totaal weg is; het voornaamste deel van haar inboedel is geborgen bij haar moeder in Amsterdam; een ander deel, voornamelijk antiquiteiten, is hier, waarbij onlangs een verhuiswagen vol ander goed gekomen is uit Amsterdam, oude kasten, tegels enz., waarbij veel in bruikleen van andere lieden, omdat het hier zo veilig is. Mevrouw De Visser is hier ingeschreven en het grootste gedeelte van de week woont ze ook hier. Nu is ze vandaag weg en komt pas Maandag terug. De ambtenaar van de gemeente, die hierover hier kwam, had al gevraagd of het even uitstel kon lijden. De reden van een en ander is, dat in de barakken op het Baadland en het ABC-plantsoen munitie komt en het hele gedeelte wordt afgesloten.

24 Mei. Vannacht is er ontzettend gevlogen. Het begon om half één tot bijna half twee, even stil en toen door tot half drie. Ze zijn naar Dortmund geweest. Het was zo licht, we konden de strepen onderkoelde lucht achter de machines zien. Ze vlogen duidelijk van oost naar west, het waren dus terugkerende machines. We horen, dat bij Enkhuizen, onder Bovenkarspel, een machine neergestort is. Er was ook weer oefening van soldaten hier; we hoorden ze schieten.

25 Mei. Er is plotseling een nieuwe Burgemeester, J. P. Zondervan; hij is nog waarnemend.
De Otto's brug is al opengedraaid. Mevrouw De Visser doet nog moeite in haar huis te mogen blijven.

26 Mei. Vannacht, 10 voor 3, werden we weer wakker van gevlieg, het duurde maar een kwartier, het was niet zo dichtbij, dus mogelijk konden we de anderen niet horen.

29 Mei. Dezer dagen is ook de Tuinbouwwinterschool in beslag genomen, de leerlingen krijgen les in het Proefstation en in het Zuivelconsulentschap. De straat tussen RHBS en Tuinbouwschool is afgesloten, zodat het hele complex nu in handen van de Duitsers is.

(Wordt vervolgd)

 

  Terug naar vorige pagina