Kwartaalblad 2003 / 1   blz. 3 - 4

Hoorn moet haar top-monumenten behouden. Bedreigingen in de eerste schil (3)

Geen mens peinst erover de familiejuwelen te verkopen. Hoorns gemeentebestuur is van plan de kroonjuwelen van de stad te verkopen. Plotseling zijn de Hoofdtoren, de Oosterpoort, de Waag, het Sint Jans Gasthuis en de Bank van Lening in de Wisselstraat ongewenste rijksmonumenten die alleen maar kosten. Eigendom en de daarmee verbonden zorg zijn niet langer kerntaak zegt Hoorns college. De idee! Geld en efficiëncy regeren aan de Nieuwe Steen, respect en emotie leggen het af. Besturen met hoofd én hart is toch het adagium? Hoorn sfeer ..... en zoveel meer. Hebben onze bestuurders dan niets geleerd van het afgelopen politieke jaar?

Niet langer door Hoorn zelf beschermd: de Hoofdtoren uit 1532, dominante verdedigingstoren in het haven beeld. De stad afficheert zich bij voorkeur met dit beeldmerk. Wie kreeg er nooit een ansichtkaart met de Hoofdtoren daarop? Uit Nagasaki bijvoorbeeld. Het fries aan de doorgang adviseert de keizer te geven wat hem toebehoort. Houdt aan Hoorn wat aan Hoorn toebehoort, voegen we daar graag aan toe.

De Oosterpoort, enige bewaard gebleven stadspoort in de verdedigingswal van 1577. Ooit beschermde de poort de Horinezen tegen het gevaar van buiten. Nooit gedacht dat het gevaar ook van binnenuit kon komen.

Op het Waaggebouw (1608) prijkt op de eerste verdieping de stedelijke Eenhoorn als schildhouder van het stadswapen. Hoorn is van plan afstand te doen van de krachtige symbolische waarde van dit verdedigingsteken. De gouden Johannes de Doper, centraal in de voorgevel van Het Sint Jans Gasthuis (1563), beschermt de zieken en de zwakken. Is Hoorn zo ziek en zo zwak dat zij niet langer meer zelf voor haar waardevolste monument kan zorgen?

De Hoornse Lommerd (1613) aan de Wisselstraat, ooit onderdeel van het Geertenklooster.ln oude tijden hield zij de Hoornse armen op de been. De stad moet zich schamen dat zij ook dit symbool van schrijnende armoe wil afstoten. De enige die in dit rijtje ontbreekt, is het Statenlogement. De zorg voor dat gebouw is kennelijk een kerntaak gebleven. Welke rationaliteit zit daaronder?

Ook voor dat gebouwencomplex heeft de Hoornse gemeenschap zich eeuwenlang uitgesloofd. En niet tevergeefs. Ruim vier eeuwen lang zijn al deze monumenten in handen geweest van de Hoornse gemeenschap. In goede tijden maar ook in tijden dat het slecht ging. In tijdsduur winnen de slechte tijden het veruit van de goede.

En nu, nu de Hoornse bevolking welvarender is dan ooit tevoren, nu vindt Hoorns gemeentebestuur dit niet langer een primaire taak. Met achteloos gemak, er spreekt welhaast onverschilligheid uit, draagt het de verantwoordelijkheid voor Hoorns belangrijkste monumenten over aan een andere organisatie, de Vereniging Hendrick de Keyser. Het was één zin als antwoord bij de Algemene Beschouwingen in het najaar van 2002 die ons wakker schudde.Wat was er gebeurd als er geen vraag over was gesteld? Geen enkele vooraankondiging, geen communicatieplan, eerder een mededeling uit de losse pols. Geen onderzoek naar draagvlak voor dit grensverleggend voornemen. Geen initiatief om in Hoorn zelf oplossingen te zoeken. Geen drijfveer te komen tot een Hoorns Monumentenfonds bestuurt door Hoornse organisaties. Waarom zijn de Stichting Stadsherstel Hoorn, de Vereniging Oud Hoorn, Intermaris Woondiensten, de Stichting Kerkmeijer-de Regt en andere niet uitgenodigd om te bezien of er mogelijkheden zijn tot samenwerking, professionalisering en het gedeeld dragen van de lasten? Nog in 1987 droeg de gemeente haar woningbestand over aan een Hoornse organisatie. Toen wel. Politiek dichter bij de mensen, stond dat niet in het collegeprogramma? De afgelopen decennia is in de stad een groot draagvlak opgebouwd voor historie en monumentenzorg. Talloze organisaties en vrijwilligers spannen zich daar dagelijks voor in. Andere steden zijn daar jaloers op. Hoe ontmoedigend is het dan geconfronteerd te worden met een gemeentebestuur dat zich dat ogenschijnlijk niet realiseert. Het angstige vermoeden bestaat dat het onzalige voornemen het enthousiasme van veel betrokkenen zal temperen. Neem een voorbeeld aan het z.g. Amersfoortse model. Het plan riekt ook naar verdere marginalisering van de monumentenzorg; deze gemeentelijke afdeling is de afgelopen jaren op vier verschillende locaties gehuisvest geweest. Geen plaats in het stadshuis.

Een stad met meer dan 600 monumenten kan en mag haar monumentale kerntaak niet ontkennen. Wie Hoorn zegt, zegt monumenten. Het monumentale stadsbeeld maakt de stad tot wat zij is. De gemeente dient als een goed huisvader te waken over behoud en kwaliteit van haar cultuurhistorisch erfgoed. Dat kan zij het beste doen vanuit de positie van eigenaar, vanuit de volledige zeggenschap daarover. Zij dient permanent te werken aan een sterke professionele afdeling Monumentenzorg. Daar hoort een deskundige gemeentelijke monumentenwacht en onderhoudsploeg bij. Dat is een kwestie van politieke prioriteit of het stadsbestuur dat nu leuk vindt of niet. In dat opzicht is een parallel te trekken met het onderhoud van scholen en de openbare ruimte.

Even waren we blij met het krantenbericht: 'Gemeente Hoorn leent dit jaar voor 140 miljoen euro'. Even hadden we het idee dat Hoorns monumentenzorg terug was op de politieke agenda. Een jammerlijke misvatting bij nader inzien. De lening was bestemd voor geheel andere doeleinden. Oud Hoorn betwist niet de eerder gemaakte politieke keuzes voor een nieuwe schouwburg en ijsbaan. Wat wij wel poneren is dat dergelijke beslissingen met grote financiële consequenties en risico's pas verantwoord gemaakt mogen worden wanneer het onderhoud van alle kerntaken financieel is veilig gesteld. Eén van die kerntaken is het in eigendom hebben en de zorg van toonaangevende monumenten in de stad, dat staat als een paal boven water. Gelukkig is een groeiend aantal politieke partijen zich ervan bewust dat een gemeentebestuur dat zichzelf en de eigen gemeenschap serieus neemt, de grote en dure verantwoordelijkheid voor Hoorns cultuurhistorisch bezit ten volle accepteert. Oud Hoorn verwerpt de omslag in het denken ten stadshuize hardgrondig. Zij zal zich daartegen verzetten, zo nodig met behulp van het middel van het raadgevend referendum.

Tenslotte, de Vereniging Hendrick de Keyser is een gerespecteerde vereniging die haar sporen landelijk heeft verdiend. Haar geschiedenis staat bol van indrukwekkende reddingsoperaties waarbij individuele vervallen monumenten zijn gerehabiliteerd, ook in onze stad. Zij kan natuurlijk altijd door de gemeente worden ingeschakeld om het onderhoud van grote monumenten voor haar rekening te nemen, zolang de eigendom maar niet wordt weggegeven. Wij zijn trouwens benieuwd naar de exploitatiebasis van de overname.

De discussie draait niet om deze vereniging en is ook niet tegen haar gericht. In het verleden heeft Oud Hoorn zich niet druk gemaakt over enkelvoudige eigendomsoverdrachten, hoewel... bij de waterschapspanden!

Het huidige plan echter is een brug te ver, gaat een grens over. Er schijnt nu eerst een gemeentelijke notitie te komen. Zo gaat dat wanneer er eerst onvoldoende is nagedacht.

 

  Terug naar vorige pagina