Hoorn en het binnenwater (Samenvatting)

De stadswateren

Vanaf het begin was er veel open water in Hoorn. Op de eerste plaats waren dat de boerensloten en de vaart uit het achterland. Er waren ook moerassige gedeelten, zoals het Kerkplein en omgeving. Later zijn er stadsgrachten gegraven, o.a. als onderdeel van de verdedigingswerken rondom de stad, de stadswallen. Buitendijks zijn havens gegraven en uitgebouwd in de Zuiderzee. Op de oudst bekende kaart van Hoorn van Jacob van Deventer uit 1560 zijn in donkergrijs de open waterlopen in de stad aangegegeven.

Volgens van Akerlaken waren in het begin van de 15e eeuw alle stadswateren in Hoorn aan de landkant van het Grote Oost en het West (delen van de Westfriese Zeedijk) gevuld met polderwater, behorend tot de Ooster- en Westerpolder. De stadswateren aan de zeezijde van het Grote Oost en het West stonden in open verbinding met de Zuiderzee en waterden uit op de buitenhavens. Waterstaatkundig gezien behoorde het grootste deel van Hoorn in het begin van de 15e eeuw tot de Oosterpolder, en wel tot de Banne Hoorn daarvan. Het meest westelijke stukje van de stad, gelegen tussen de Noorderpoort en de Westerpoort, behoorde tot de Westerkogge. Het water van het Smerighorn (het Breed) en dat van de Varkenmarkt (het Scharloo) langs de Vale Hen tot aan de Westerpoort behoorde in het begin van de 15e eeuw tot de Westerkogge. Alle overige grachten en burgwallen behoorden tot de Oosterpolder. Dit waren: de Kuil, het Achterom, het Nieuwe Noord, de Turfhaven, de Ramen, het Nieuwland, de Gouw, de Nieuwstraat, het Kerkplein, de Trommelstraat, het Gerritsland en de Vollerswaal of Modderbakken. Iets later is in de stadsgracht buiten de wallen (ter plaatse van het latere NS Station) een stenen beer (dam) gelegd die de scheiding vormde tussen het water van de Westerkogge en dat van de Oosterpolder. Het water van de Westersingel zal dus tot de Westerkogge hebben behoord en dat van de Spoorsingel en de Draafsingels tot de Oosterpolder. De welbekende Tocht lag in de Oosterpolder.