Kwartaalblad 2023 nr.2   (juni)

Een foto van het pand van de West-Indische Compagnie (WIC) aan de Binnenluijendijk als introductie van het eerste thema in dit nieuwe nummer, het slavernijverleden  in Hoorn. 

Wouter de Vries bespreekt de publicaties van twee uitgesproken tegenstanders van de slavernij (abolitionisten)  en wil ons met dit stukje mentaliteitsgeschiedenis laten zien dat het ‘tijdgeest-argument’ in ieder geval in Hoorn niet door iedereen gedeeld werd. Twee predikanten, Jacobus Hondius (1629-1691) en Engelbertus Matthias Engelberts (1737-1801) namen, vanuit verschillende invalshoeken, stelling tegen de heersende opvattingen over slavernij.

In een bijdrage van het Westfries Archief bespreekt Peter Swart de vraag of de West-Indische Compagnie slavenschepen heeft laten vertrekken vanuit Hoorn. Het antwoord is ja, en vervolgens gaat hij nader in op twee van die reizen, die van het schip de Stad Amsterdam, in 1718 en van de Duinvliet in 1732.

In de  bijdrage van het Westfries Museum schrijft Marian Vleerlaag over het schilderij in het museum, waarop de Hoornse regent Adriaan van Bredehoff in 1729 is afgebeeld samen met zijn zwarte bediende Thabo Jansz.  Zwarte bedienden golden in de achttiende eeuw als statussymbool, maar lieten tegelijkertijd ook de superioriteit van de witte mensen zien.

De neerslag van een interview van Arnoud Lansdaal met Alette Dirkse, die een historische wandeling samenstelde over sporen van slavernij in Hoorn. In haar wandeling benadrukt Alette vooral de menselijke kant van slavernij, “hoe dat ging met de tot slaaf gemaakten.” Zij benadrukt verder dat zij tijdens de wandelingen geen enkele discussie uit de weg gaat en de geschiedenis vanuit verschillende kanten probeert te belichten.

Het tweede thema van dit nummer (de volgende drie artikelen) staat in het licht van de jaarlijkse herdenking van WO 2. De intussen al 95-jarige voormalige kaashandelaar Bert Kroon vertelt in een interview met de beide auteurs over de meidagen van 1945, over zijn vader die toen heel even burgemeester van Hoorn was en over de herinneringen aan zijn oorlogsjaren in Hoorn.

Toen Nico Mulder op een veilingsite een aantal ansichtkaarten kocht, bleek er daar een bij te zitten die 14 maart 1942 was verzonden en geadresseerd was aan Sam J. Polak. Enig speurwerk maakte duidelijk dat de kaart afkomstig was van het echtpaar Morporgo – Van der Kar, dat een kaart stuurde aan het zoontje van hun directe onderburen in Amsterdam. Deze Sam mocht vaak logeren bij een kinderloze tante in Hoorn, omdat hij nogal loslippig was en bij razzia’s gevaar kon opleveren. Deze ‘oma’, mevrouw Heenk aan de Kruidmolenstraat 2 in Hoorn, de vrouw van huisarts Koos Heenk uit Andijk, had  na de dood van haar man een huis in Hoorn laten bouwen.

De synagoge van de Hoornse Joden was tijdens de oorlog onteigend en verkocht aan NSB’ers. Hoewel die verkoop na de oorlog ongedaan werd gemaakt, had de joodse gemeenschap daar weinig meer aan, zo vertelt Jan Nijdam in dit verhaal. Vele bezittingen  van de synagoge waren verdwenen en het aantal overgebleven Joden was te klein om de synagoge te onderhouden. In 1952 wordt het gebouw voor een grijpstuiver aan de gemeente Hoorn verkocht. Sloop van het gebouw volgde in 1963. Wat rest is nu alleen nog een gevelsteen.

Mathieu Willemsen, conservator bij het Nationaal Militair Museum, vertelt hoe in de periode van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden iedere provincie zelf verantwoordelijk was voor de levering van troepen en materieel. Om ervoor te zorgen dat de provincies hun troepen konden uitrusten en bewapenen, had iedere provincie een eigen arsenaal naast de landelijke arsenalen waar de buffervoorraden lagen opgeslagen. De voormalige Mariakapel in de Achterstraat fungeerde als wapenarsenaal in Hoorn. Dit verhaal laat zien welke stappen er allemaal gezet moesten worden om aan het einde van de 18de eeuw deze voorraden aan te vullen en te moderniseren.   Dit nummer eindigt met een aantal vaste rubrieken: Een overzicht van de lezingen van oud Hoorn in het najaar (Schaake, A., pg. 44-45). De beeldbank van Oud Hoorn en het Hoorns Documentatiecentrum (Lansdaal, A., pg.... lees verder >>