Meer dan een eeuw actief voor Hoorns erfgoed

Post Poddie - Rapport van Leo Trap

Klaas ter Hofstede

(Hoorn bezet & bevrijd blz.77 ev) - 22/4 '85

 

Pagina 1 - Verzet

Post Poddie Rapport Pagina 1

Aan den Hoogedelgestr.Heer

Directeur Generaal der P.T.T.

Op herhaald verzoek van den heer Westerbroek, Verbindingsoff. G.11, ben ik alsnog besloten een overzicht te geven van het illegale werk van mijn collega C. Pommerel ism. te Hoorn en van ondergetekende L.O.Trap vwm. te Hoorn. Verder hebben van onze dienst C. Dikstaal adsp. ism., K. ter Hofstede (die tevens bewakingsdienst deed bij het droppingsfield "Sally"), G. Schekkerman beiden adsp. vwm. te Hoorn, tijdens de bezetting vele karweitjes, zoals het repareren van draden, het afluisteren van D.W. gesprekken enz. voor ons opgeknapt. Ik zal trachten zo objectief mogelijk te zijn, doch het moet mij van het hart en dat is ook mijn collega z'n mening, dat deze opdracht moeilijker is dan welke ook tijdens ons illegaal werk. Immers het is zeer moeilijk zichzelf naar voren te brengen in gebeurtenissen, die ontstaan zijn of liever gezegd opgedrongen zijn, door een zekere verzetzucht, (die men zoo graag vaderlandsliefde placht te noemen). Gebeurtenissen die je rechtsgevoel zodanig vertrapt hebben, die je gehele mens- zijn daartegen in opstand doet, komen, en je naar een of ander middel doet grijpen dat dat gevoel weer enigszins kan egaliseren. Dat is het geweest hetgeen ons in die moeilijke tijden altijd heeft beheerscht en nog. Het klinkt misschien een beetje dramatisch deze woorden, en juist door de illegaliteit weten er ook alleen onze naaste medewerkers er iets van, dat all éé n deze gedachten ons voor ogen heeft gestaan.

Te trachten het meest onrechtvaardige en daarom ook het meest onduldbare juk hetwelk ons op zoo'n lafhartige wijze op de schouders gelegd was, af te schudden. Een klein steentje te kunnen bijdragen tot het verdrijven van een plaag, die niet all éé n Nederland, maar ook Europa, ja de ganse wereld als een gesel teisterde.

Dat dit ons onpersoonlijk doel ons altijd heeft geleid, bewijst wel het feit, dat we iedere geldelijke zowel als de materiele vergoeding die we de afgelopen konden krijgen, van de hand gewezen hebben. Dat deze steun niet te versmaden was kan men zich wel indenken als men onze positie bewust is. Trouwens we hadden er het laatste jaar te weinig tijd voor om aan te denken, hoewel men er van de huiselijke kring uit wel eens over viel, dat er wel gelegenheid was om voor de dienst zoveel tijd te besteden en de voedselpositie te verwaarlozen. We deden n.l. veel storingsdienst z.g.n. dan voor de P.T.T. of D.W. wat ons zodoende een grotere vrijheid van handelen gaf, een storing kan immers lang duren.

Dit is éé n van de grootste moeilijkheden geweest om de naaste omgeving, vooral thuis om de tuin te leiden. Toen het werk beter georganiseerd werd, mede door de intensieve medewerking van buiten af, waardoor er meer lijn in het geheel kwam, en mede door de behoefte aan materiaal van buiten af, waardoor weer de droppings, met al hun daaraan verbonden werk, kwamen, werd het zo geweldig druk, dat er soms vier dagen en nachten aan éé n stuk gewerkt werd. Na deze inleiding, die misschien wel wat langdradig is maar toch wel noodzakelijk in een dergelijk rapport, om een eventuele verkeerde indrukken die onwillekeurig op zouden komen, bij voorbaat op de achtergrond te dringen, kom ik nu tot de feiten die voor zichzelf zullen spreken.

Toen in Aug. 1940 Europa reddeloos verloren scheen en een ieder van de aloverheerschende kracht va Duitsland zo ongeveer overtuigd was, is de heer Bakker aan P.T.T. kantoor te Hoorn later z.g.n. Oom Barend, belast geworden met de vorming van een verzet-groep die de O.D. werd en thans de B.S.

Pagina 2 - Razzia's

Post Poddie Rapport Pagina 2

De grote lijnen die toen aangegeven waren, waren zeer vaag en het op poten van deze zo groots geworden organisatie heeft dan ook ontzettend veel doorzettings- en organisatievermogen van bovengenoemden Oom Barend gevergd. De kring die hij in de allereerste om zich heen vormde, was uiteraard zeer solide, gezien het feit dat zij 5 jaar stand heeft weten te houden, en zij bestond voor wat het technisch personeel aangaat uit Contr.v.Berkel en ondergetekende. Mij werd opgedragen om de rest van het daarvoor in aanmerking komend personeel als technisch onderdeel apart te groeperen. Dit is mij tot mijn spijt niet mogen gelukken, de algemene opinie was, dat als het zover kwam en men bedoelde daarmede de capitulatie van Duitsland, er wel op hun medewerking gerekend kon worden. De bezwaren doe geopperd werden laat ik buiten beschouwing daar het niet op mijn weg ligt om die te be- of veroordelen. Doch dat Duitsland niet spoedig zou capituleren, kon men aan z'n enorme kracht en de zwakheid der geallieerden wel zien. Het eerste jaar was er van een organisatie weinig sprake, men wachtte eigenlijk op iets wat nog 5 jaar uit zou blijven, bovendien was er nog geen honger of mensenjacht, die ons verzet zo tot elkaar heeft gebracht. Hoofdzakelijk bestond het werk uit het verschaffen van gegevens van de D.W. aangaande telefoon verbindingen, radiostations, afluisteren van D.W. gesprekken, voor dit laatste hadden we enige goede telefonisten ingeschakeld, en meer van dergelijke karweitjes. In eind 1941 ben ik mede door mijn israëlitische vrouw in contact gekomen met de Joodse Onderduikers organisatie, welks werk later door het oppakken der kopstukken, geheel afhankelijk werd van eigen initiatief. Voor dit werk, waarvoor ik heel veel op reis moest, heb ik altijd de steun gehad van cmtr.v. Berkel, die het met het dienstwerk dusdanig regelde, dat ik vaak even vroeger weg of later terug mocht komen. Deze periode is de afschuwelijkste tijd geweest, die men zich denken kan.

Razia's, naar Hollandsche Schouwburg, legitimeren, omkopen, onderdak verschaffen, juwelen verbergen, papieren bij banken inwisselen, hele inboedels laten onderduiken, en dan weer razia's en nog eens razia's, huilende vrouwen en kinderen, harde gezichten, vervloekingen, vreesaanjagende groene jassen, en dan weer razia's, en dat alles in een eindeloze stroom ruim 2 ½ jaar lang, totdat er practisch geen joods onderdaan meer legaal rondwandelde. Maar daar niet meer over, dit is nog te versch en schrijnt nog te veel.

In Jan. 1944 kwam er op technisch gebied bij de O.D. wat meer actie, door het op last der D.D. inkrimpen van het aantal telefoon aansluitingen waardoor de communicatie voor ons sterk werd belemmerd. De bijzondere berichten gingen trouwens hoofdzakelijk over de P.E.N. telefoon, die niet zo zwaar gecontroleerd werd, maar er waren toch genoeg rijksaansluitingen die voor ons doel ook werkelijk onmisbaar waren. En nu komt ons technisch werk en het was C. Pommerel die inmiddels in Hoorn geplaatst was als ism., die het opnieuw indienststellen der z.g.n. klandestiene telefoons zorgde. Dit moest natuurlijk zodanig gebeuren dat het niet te zien was, en hij deed daartoe heel handig bij de betreffende aansluiting die afgestopt was 2 stukjes lood in de verdeelstrook, waarna het ebonieten stopje er weer werd ingedaan, zodat het scheen alsof de ab. Afgestopt was, terwijl hij doorverbonden was door de stukjes lood. Op deze wijze heeft hij de betreffende abonn é e's tot het laatst in dienst weten te houden. Tot nog toe hadden wij nog steeds onafhankelijk van elkaar gewerkt, doordat Hoorn automatisch was geworden, was hij de aangewezen persoon voor het controleren van gespreken en berichten, die hij dan aan een tusschen persoon doorgaf voor ze bij Oom Barend terecht kwamen. Doordat genoemd tusschenpersoon onder moest duiken is het cont r act tusschen (Pommerel en de O.D. steeds groter geworden en werd zijn werk steeds uitgebreider.) Na de grootsche strijd bij Arnhem in September 1944 ontwikkelde de situatie zich dusdanig voor ons, dat er tot vorming van geregelde troepen moest worden overgegaan.

Dit vraagstuk bracht weer met zich mede de aankleding van die troepen.

Pagina 3 - Droppings

Post Poddie Rapport Pagina 3

De droppings brachten uitkomst. Die tijd zullen ook weinig die er aan meegewerkt hebben niet licht vergeten, zelfopoffering organisatietalent, moed en doorzettingsvermogen is hier op een onnavolgbare wijze tot uiting gekomen. Ik zal verder op technisch terrein blijven, daar anders de stof te veel van het rapport zou afwijken. De eerste order die C. Pommerel aangaande bijzondere lijnen te maken kreeg, was de lijn van de C.A.T. (commandant-afwerp-terreinen) Deze lijn, de meest belangrijkste, die in Dec.'44 tot stand kwam, eindigde bij een gesloten ab. in de Abbekerker Weere. Daar was een ant. toestel met stopcontact en de verbinding liep via het kantoor Abbekerk naar de spoorbaan, waarvoor ook weer een lijn van een uitgesloten ab., en op de spoorbaan werd deze lijn aan een verlaten D.W. lijn gekoppeld. Deze lijn die 15 km lang was heeft uiteraard veel zorgen gebaard, mede in verband met het omhakken van bomen langs de weg door de bevolking waardoor de kwaliteit van de lijn erg op achteruit ging. Zij is dan ook veel gestoord geweest van de winter tijdens het slechte weer, doch onze twee reeds eerder genoemde adsp. vwm. Zorgden altijd prompt voor de herstelling, wat hun nog wel eens een gedropte engelse sigaret bezorgde, hoewel ze niet wisten hoe de vork in de steel zat, waren zij voor ons reuze krachten, temeer daar ze nooit een woord gezegd hebben. Toen kwam in Febr. Terwijl de droppings onder hoogdruk werkten de ramp, alle stroom valt weg. Op zichzelf genomen was dit niet zo erg, we waren toch al sterk gerantsoeneerd, maar hoe moest dat nu met onze aut. telefoon, en de accu laad inrichting voor de accu's van de radio zend en ontvangtoestellen voor de droppings.

Voor het laatste werden we spoedig geholpen met laaddynamo's die met een speciale constructie op een fiets geuconteerd waren, deze kwamen uit Engeland. Voor onze telefoonverbindingen was sat moeilijker, daar eventueele, door de directie opgegeven maatregel om inductor islu te gaan plaatsen, en deze te verbinden op een centraal post elke geheimhouding niet meer kon waarborgen, daarbij kwam nog dat de Duitschers hier ter plaatse en met namen de landwacht buitengewoon actief was. Een prachtig idee werd geopperd, het zo bekende ei van Columbus. Waarom kon de automaat niet draaien, omdat de accu's niet geladen werden, dus als de accu's geladen konden worden, was de zaak weer gezond. Wel, al spoedig kwam er na veel geharrewar met de onmiddelijke chefs der P.T.T. en verschillende proeven, onder leiding van C. Pommerel een benzine aggregaat tot stand dat z'n diensten op onbetaalbare wijze heeft bewezen. Benzine was natuurlijk geen gebrek aan, daar werd voor gezorgd. Zo zouden we dus weer kunnen telefoneren, hoewel beperkt, doch dat ons juist van pas kwam. daar nu alleen D.W. aansluitingen, en enkele fitale ab.s, en onze eigen verbindingen werkten, wat het controleren der verschillende D.W. verbindingen vergemakkelijkte. Doch voor het zover was scheen er nog een kink in de kabel te komen, doordat het district z'n toestemming niet verleende. Mij werd opgedragen dit recht te zetten, wat ook na enige tijd discussie gelukt is. Evenwel moesten we op alles voorbereid zijn, dus verzamelde we inductor aslu. en voor elementen zorgde weer de droppings. De zorgen voor deze droppings werden zo omvangrijk, dat de berichten tusschen de terreinen en commandanten onmogelijk meer per koerier kon gedaan worden. We zijn toen besloten tot het uitbreiden van de verbindingen, iets wat wel enig gevaar en heel veel arbeid vergde, maar dan ook buitengewoon snel werkte. Voor dit plan nu werden 2 kabels van 6 " in een perceel ingevoerd (Kleine Oost 22), en terwijl C. Pommerel voor de verbindingen op de centrale e.d. zorgde, liet ik, die de zorg voor het buitenwerk had, onder de vlag van een D.W, storing een hele straat opengooien (terwijl de storing in de luchtlijn zat) na de lasschen met de invoering maken. In dit huis nu plaatsten we een centraal post van 20 " met een z.g.n. kieskostje. De centraal post werd op een licht bezet kantoortje z.g.n. op last van de D.W. gevonden de andere onderdelenbij uitgesloten ab's. Op deze centr. post kwamen 12 interlocale lijnen uit en nog 3 aut. lijnen voor het kieskastje en nog een lijn voor de verlichting waarvoor de 60 V spanning van de batterij gebruikt werd.

Pagina 4 - Groepen

Post Poddie Rapport Pagina 4

Dit waren alle lijnen naar de verschillende velden en commandanten van gevechtsgroepen. Bijgaande schets geeft een overzicht van het net wat we gebouwd hadden. Voorts hadden we nog een aut. verbinding (reeds eerder genoemd) van de C.A.F. en en verder in de stad nog een 20 tal andere aansluitingen. Al deze verbindingen werden gemaakt in overleg met den heer Karels uit Amsterdam en op last van het gewest van gewest 11. Om met het beperkte aantal aders toch alle verbindingen tot stand te brengen, maakten we gebruik van duplex-spoelen tusschen het P.T.T. kantoor en onze centr. post.

Deze post was nogal handig weggewerkt gezien het feit dat tot tweemaal toe de landmacht een inval heeft gedaan doch niets anders vond dan een doodnuchtere huisvrouw die de heren het gehele huis rondgeleidde, echter zonder veel resultaat voor re.

Om al die interlocale verbindingen tot stand te brengen hebben we in heel wat verschillende dienstkringen en bedrijven moeten werken. We maakten o.a. gebruik van P.E.N. telefoon lijnen, D.W. telefoon lijnen, tarief en sperdraden van het sterkstroomnet, verlaten telexlijnen, en zelfs sterkstroom lijnen. Om deze manipulatie's te kunnen verrichten waren we voorzien van valsche sleutels van P.E.N. huisjes en telefoon centrales, bovendien hadden we zegeltangen met daarbij behoorende laadjes voor het weer opnieuw verzegelen van sterkstroomkasten e.d. Een overzicht van de uitgebreidheid der lijnen volgt b.v. hieronder over de lijn Asd.-Wormerveer-Amr-Hn. Deze liep van Asd. naar Amr. over P.E.N. telefoon kabel, in Amr. was een driepuntcommutator geplaatst, zodat daar nog een doorverbinding kon worden, van Amr. naar Hn. was ook weer P.E.N. kabel, in Hn. werd doorgeschakeld op een P.E.N. telefoon ab. die tevens rijkstelefoon had en in dat betreffende perceel werden deze twee netten aan elkaar gekoppeld, weer op D.W. naam natuurlijk en zo kwamen we daar in de P.T.T. centrale waar de verbinding naar onze post gemaakt werd. Bij zoo'n ab. waar dan meestal nog een toestel in huis was, werd dan om eventueel meeluisteren te voorkomen de telefoon uit de hoorn geschroefd. Voor iedere lijn hadden we zoals uit bovenstaand overzicht wel blijkt een uitgebreid lijn-schema nodig, daar we alle verbindingen zelf moesten maken. De post die de naam "Poddi" kreeg (Post district drie) was dag en nacht bezet, waarvoor we eerst met z'n zessen, later door afvallen van twee man die het niet meer aandurfden met z'n vieren waren. Onze twee mede telefonisten waren oud militaire telegrafisten. Door het beperkt aantal mensen kregen we ontzettend zware diensten, de nachtdienst b.v. van 's avonds 7.30 tot 's morgens 7.30. Gelukkig was de P.T.T. dienst niet zo zwaar, zodat we de rest van de dag konden vrij maken voor de B.S. Dat dit de laatste twee maanden dag en nacht was is wel te begrijpen want als je b.v. nachtdienst had gehad, moest je de volgende dag gewoon je P.T.T. dienst weer vervullen en daarna weer andere karweitjes van de "Poddi".

Voor dergelijke dagen hadden we anti-slaap tabletten, die we weer van de droppings kregen. De verzorging op de post was trouwens best, want er werd voor echte koffie en thee, melk en brood gezorgd, de eerste artikelen natuurlijk gedropt. Het gemiddelde aantal gesprekken wat werd gevoerd was ongeveer 50 à 60 per dag. Dit aantal liep de laatste week voor de bevrijding op tot 300 per dag, wat gezien het klein aantal lijnen een behoorlijk percentage was. De lijn van de A C.A.T. en van Asd. waren de belangrijkste voor de droppingsfields, daar Asd. zorgde voor het contact met Londen. Hier kregen we ook de bevestiging van, over de berichten die Radio Oranje uitzond, welke wij weer doorzonden naar de betreffende velden, waar de radiotelegrafis tln ten zich 's nachts met hun esfoons zich in verbinding stelden met de vliegtuigen. Dit waren altijd interessante en spannende momenten, die een prettige vergoeding waren voor al ons werk. Het maken van al onze lijnen hetgeen vanzelfsprekend allemaal op de fiets moest gebeuren, kostten zeer veel banden gezien het feit dat we vaak dagen van 100 en meer km peddelden.

Pagina 5 - Code

Post Poddie Rapport Pagina 5

Deze banden nu werden ons uit Engeland bezorgd. Door een speciale voedselofficier werd gezorgd dat we extra brood in de vorm van tarwe kregen. Deze voedselofficier wijlen A.C. de Graaf werd bij een razia in de Wieringemeer, vlak voor zij onder water ging, gegrepen en op de weg op lafhartige wijze neergeschoten. Dit droevige drama gaf ons nog weer een paar benauwde ogenblikken, aangezien er een telefoonlijn in zijn huis kwam uitkwam, welke zo spoedig mogelijk uitgeschakeld moest worden, daar er natuurlijk huiszoeking gevreesd werd. Voor een dergelijk gevaar was trouwens in voorzien door het instellen van een code. Wanneer een buitenstaander en vooral een Duitser of een spion, bij éé n van onze mensen een telefoontoestel zagen en daar even gebruik van wilden maken, dan konden zij gerust hun gang gaan, doch kregen toch geen gehoor. De afspraak was deze, als een signaal niet op "Poddi", kwam men er niet in vooral eer men een fluittoon hoorde en wel de V---------. Dus een ieder die (deze methode) aan een toestel draaide kreeg geen gehoor. Door deze methode konden we bij onze mensen de toestellen op een gewone in het ooglopende plaats zetten, op een eventueele ondervraging, werd geantwoord dat zij uitgesloten ab's waren. Deze code werd altijd stipt nagevolgd, het was ook een waarborg voor onze veiligheid. Dat het gevaar voor onze veiligheid niet e was bewijst el, aangezien de commandant 10 dagen vast heeft gezeten en wat erger was de vader van C. Pommerel het leven heeft gekost. Hij was een der kopstukken van ons werk en door een toeval (een verkeerde telefonische verbinding, waardoor hij een bericht doorgaf aan een N.S.Ber), is hij opgepakt geworden, en na een vreeselijke marteling op 6 april in Limmen gefusilleerd. Dit droevig feit verhinderde z'n zoon evenwel niet om het werk met des te meer ijver voort te zetten. Ik ben thans gekomen aan het einde van m'n relaas en heb hiermede getracht een zo duidelijk mogelijk overzicht te hebben gegeven van een periode, die wij mensen en toestanden bij de technische dienst der P.T.T. hebben leren kennen met een frische en weer met nieuwe moed aanpakkende geest onder de jongeren, doch dat danig getemperd wordt door een ietwat conservatieve stemming onder oudere en chefs. Nu de tijd weer is aangebroken en we aan de opbouw van een nieuwe wereld zijn gekomen, hoop ik dat ons initiatief tijdens de bezetting genomen, door het P.T.T. bedrijf en onze chefs gezien mag worden als een zuiver onpersoonlijke en voor het Nederlandse volk van belang zijnde daad.

En datzelfde initiatief niet direct door gepasseerd voelende chefs te niet wordt gedaan. Voorts spreek ik nog de hoop uit dat de leiding van het P.T.T. bedrijf een open oog zal hebben voor het z.g.n. ellebogenwerk.

 

Juli 1945

 

de ism. de vwm.

 

Kaart

Post Poddie Rapport Pagina 6

Vergroot

 

 

Transcriptie: Diana v.d. Hoogen
Met dank aan: Leni Iepenga-Bravenboer
Zie ook: J.D. Osinga "Hoorn bezet & bevrijd", blz.77 e.v. - 22/4 '85