Meer dan een eeuw actief voor Hoorns erfgoed

Van HBS tot OSG 2

Oprichting en eerste zeventig jaar

Muntstraat ca. 1895
HBS in de Muntstraat ca. 1895 (foto: WFA)

Het was niet de landelijke overheid, maar de gemeente die in 1868 in Hoorn een HBS stichtte. Wel kon die rekenen op een jaarlijkse rijkssubsidie van 5.000 gulden. De school kreeg geen nieuw gebouw: het Oost-Indische Huis in de Muntstraat werd ervoor bestemd. Dirk Johannes Boldingh uit Hoorn werd in november 1868 als allereerste leerling ingeschreven. Hij werd later militair arts in Nederlands Oost-Indië. Met hem verschenen nog 32 leerlingen aan de start: twintig in de eerste en vier in de tweede klas, terwijl drie andere leerlingen zich voor enkele lessen inschreven. Zes latinisten kregen er onderwijs in oude talen, want de Latijnse School was met de komst van de HBS opgeheven. In 1878 ruimde op de HBS deze afdeling oude talen het veld, toen er nog maar drie leerlingen voor waren.
De eerste directeur was dr. J.G. de Vos. Om een inkijkje in de salariëring van toen te geven: hij verdiende 2.200 gulden per jaar, terwijl conciërge A. de Groot 300 gulden in zijn loonzakje vond. Een ander verschil: de beloning van burgemeester W.C.J. de Vicq in die tijd was 1.200 gulden per jaar.

Hooger Burgerschool Hoorn
Directeur Walrand Cornelis Lodewijk Bronsveld in de directeurskamer aan de Muntstraat. 1910 (foto WFA)

In 1880 kreeg de uitbreiding naar vijf jaar haar beslag. De Hoornse gemeenteraad nam in datzelfde jaar - in afwijking van het advies van de inspectie - het besluit om ook meisjes toe te laten. Directeur en leraar geschiedenis dr. C.H. Tebbenhof was daar een groot pleitbezorger van. Vijf meisjes uit Hoorn en één van buiten meldden zich direct aan. Ze ontpopten zich als zeer goede leerlingen. Zoals Constance Auguste Gelderblom, die later arts werd in Den Haag.
In 1882 telde de school rond de zeventig leerlingen, onder wie vijftien meisjes.

Nieuwbouw

Inmiddels knaagde de tand des tijds aan het gebouw aan de Muntstraat, dat toch al niet was ontworpen om als school dienst te doen. Vanuit onderwijstechnisch en hygiënisch oogpunt was het verouderd. Er was ook een financieel probleem. Alle kosten drukten op de begroting van de gemeente Hoorn, terwijl veel leerlingen van buiten kwamen.
De oplossing kon twee richtingen uitgaan: de school ging over naar het Rijk óf het Rijk kwam met meer geld over de brug. Het werd het laatste, maar de vreugde was van korte duur, want de verhoging stelde niet veel voor (van 8.500 naar 9.500 gulden per jaar).
Het Rijk nam in het jubileumjaar 1908 de school alsnog over. Bovendien werd tot nieuwbouw besloten. De gemeente verschafte het Rijk kosteloos grond aan de Draafsingel om daar een nieuw gebouw te plaatsen, compleet met gymnastieklokaal en conciërgewoning. De gemeente zorgde ook voor de aanleg van een brug over de singelgracht (de huidige Veliusbrug) en een toegangsweg naar de school, die later de naam kreeg van de beroemde Hoornse zanger Johan Messchaert.

Hooger Burgerschool Hoorn
Hoogere Burgerschool ca. 1920 (foto WFA)

In 1926 werd de school in staat gesteld een A- en B-richting op te zetten. Afgaand op wat directeur Jacobus Daniël Poll in zijn herdenkingsboek van 1938 hierover schrijft, moeten veel meisjes een zucht van verlichting hebben geslaakt. 'De ervaring leerde, dat de aanleg van een groot deel der meisjes dezen het volgen der B-afdeling in klasse IV en V zeer moeilijk of onmogelijk maakt, zodat voor haar in het bijzonder de oprichting van een A-afdeling een ware uitkomst werd'
De groei - ook wat het aantal meisjes aangaat - was lange tijd niet heel spectaculair: in 1938 waren er 158 leerlingen, van wie 46 meisjes. Negentig scholieren kwamen uit Hoorn. De overige leerlingen kwamen uit Andijk (1), Avenhorn (5), Barsingerhorn (1), Beemster (1), Berkhout (8), Blokker (3), Edam (1), Grootebroek (2), Hoogkarspel (1), Hoogwoud (4), Medemblik (7), Midwoud (4), Nibbixwoud (3), Oosthuizen (2), Opperdoes (4), Oudendijk (4), Rotterdam (1), Schellinkhout (1), Sijbekarspel (1), Spanbroek (1), Twisk (2), Venhuizen (4), Westwoud (2), Wieringermeer (2), Wijdenes (2) en Wognum (1).