Meer dan een eeuw actief voor Hoorns erfgoed

Kwartaalblad 2015 nr.2   (juni)

kwartaablad Oud Hoorn 2015 - 2

Bij de voorplaat

Pag. 53
Een fraaie tekening van het vertrek van de Eendracht en de Hoorn uit de haven van Hoorn, geprojecteerd op een vroeg zeventiende-eeuwse kaart van het zuiden van Zuid-Amerika, siert dit jubileumnummer. Het is immers 400 jaar geleden dat Jacob Le Maire en Willem Cornelisz. Schouten een andere route gingen zoeken naar het rijke Indië. Zij vertrokken 14 juni 1615 van de rede van Texel. Door het octrooi van de V.O.C. op alle bestaande routes te omzeilen hoopten zij een grote winst te kunnen behalen. Bij gelegenheid van het ronden van het Zuid-Amerikaanse continent noemden zij de rotspunt aldaar Kaap Hoorn. Alle artikelen in dit nummer hebben te maken met die historische gebeurtenis.

De ontdekking van Kaap Hoorn

Geerdink, Ad
Pag. 56-59
Ad Geerdink beschrijft hoe de rijke en machtige Isaäc Le Maire (de vader van Jacob) in 1614 de Australische Compagnie oprichtte om het onbekende Zuidland (Terra Australis) te vinden en daarmee tegelijkertijd ook een alternatieve vaarweg naar Indië. Het hoog oplopende conflict met de V.O.C. dat daarvan het gevolg was krijgt veel aandacht in het tweede deel van zijn verhaal.

Willem Cornelisz. Schouten en het foruin in de Oost

Brozius, John
Pag. 60-65
Dit verhaal gaat over Cornelis Jansz. Schouts en zijn zoons Claes Cornelisz. en Willem Cornelisz. Schouten. Het geeft daarmee een beeld van de verschillende soorten van scheepvaart, die in Hoorn aan het begin van de 17de eeuw bedreven werden. De reis van het jacht Duijfken (in 1601-1603), waar Willem Cornelisz. schipper was, wordt uitgebreid beschreven, evenals de reis van de Delft (in 1603-1605), ook met Willem Cornelisz. als schipper. Uitvoerig vertelt Brozius over het vervolg van de carrière van Willem Cornelisz. Vooral het conflict met de leiding van de V.O.C. en de samenwerking met Isaäc Le Maire, culminerend in de tocht die in 1616 vertrok van de rede van Texel, krijgt veel aandacht.

Atlas van Kaap Hoorn, een kaartbeeld van zuidelijk Zuid-Amerika 1500 – 1725

Kroon, Pieter
Pag. 66-70
Ter gelegenheid van dit jubileumjaar verschijnt er een cartografische herdenkingspublicatie, een atlas met een grote hoeveelheid uniek kaartenmateriaal uit de periode 1500 – 1725. Dit begeleidende artikel vertelt over de kaarten die Schouten en Le Maire gebruikten en over de cartografische ontwikkelingen na hun reis.

Wilden, reuzen en inwoners

Tang, Dirk
Pag. 71-74
Dit artikel gaat in op de vraag wat voor beeld Schouten en Le Maire hadden uit oudere reisverslagen over de nog grotendeels onbekende landen die zij zouden gaan aandoen op hun reis. Vooral zestiende–eeuwse verhalen over reuzen die in Patagonië en in het Vuurland zouden leven, spraken tot de verbeelding. Ook Schouten en Le Maire vonden grote, menselijke botten in een grafheuvel in Patagonië. Hoe wij dit moeten duiden, legt de auteur uit.

Op zoek naar de Hoorn

Manders, Marlijn en René Rentinck
Pag. 75-79
Het verslag van het onderzoek van Argentijnse en Nederlandse archeologen naar sporen van het schip de Hoorn, dat in Patagonië, vlak voor het bereiken van Kaap Hoorn, is vergaan. De precieze identificatie van de plek van het gebeuren wordt in dit artikel beschreven. Een pleidooi voor een blijvende markering van die plek vormt de afronding van het verhaal.

Het korte koningschap van Aris Claesz.

Ottens, Egbert
Pag. 80-81
Na de ramp met de Hoorn bereikte de Eendracht in mei 1616 twee kleine eilandjes in de Melanesische Archipel, Futuna en Alofi. De bemanning voelde zich daar na de lange reis al gauw thuis. De koning en de onderkoning van Futuna plaatsten zelfs hun kroon van veren op het hoofd van Le Maire en de Hoornse koopman Aris Claesz., die het hiermee als enige Horinees tot koning heeft geschopt. De strategische bedoelingen van de koning van Futuna ten spijt, zijn de Hollanders na een paar weken toch weer vertrokken, op weg naar Jacatra (Batavia).

Schouten en Le Maire tegen de Heren van de V.O.C.

Brozius, John
Pag. 82-86
De Heren Zeventien van de V.O.C. wisten heel goed wat Schouten en Le Maire van plan waren en zij hadden derhalve bevel gegeven hen bij aankomst in Jacatra te arresteren. Jan Pietersz. Coen geeft de bemanningsleden de keuze ofwel aan te monsteren bij de V.O.C., ofwel in gevangenschap terug te worden gestuurd. Uiteraard werden Schouten en Le Maire direct teruggestuurd, onder arrest aan boord van een ander schip. Le Maire overlijdt onderweg. Gezien het belang van de ontdekking van een zuidelijke doorvaart zat er wel een financiële vergoeding in voor Schouten en Isaäc Le Maire, maar van een vrije doorvaart wilden de Heren niets weten: dat was en bleef onderhevig aan hun octrooi! In 1614 kreeg de nieuw opgerichte West-Indisch Compagnie dit octrooi en was de Australische Compagnie van Le Maire daarmee ten dode opgeschreven. De gerechtelijke procedures rond deze affaire en het belang van de ontdekkingen voor de cartografie besluiten dit artikel.

Beweend en beklaagd

Bakker, Cees
Pag. 87-92
Cees Bakker geeft een inkijkje in het reilen en zeilen van de V/O.C. vanuit een ander perspectief. Het ronselen van bemanningsleden en het leven aan boord en in den vreemde. De romantiek van 'De scheepsjongens van Bontekoe' blijkt volgens de auteur ver bezijden de waarheid te zijn.

Wie volgden de weg?

Rooij, Willem de
Pag. 93-97
Willem de Rooij schetst een beeld van de geschiedenis van de vaart rondom Kaap Hoorn in de eeuwen na Schouten en Le Maire. Voor de Spanjaarden vormde de navigatie rond Kaap Hoorn een directe bedreiging voor hun zilvermijnen in Peru: de nieuwe doorgang was veel moeilijker te beveiligen dan de Straat van Magellaan. De Hollanders sloten in 1648 vrede met Spanje en bleven daarna weg uit zuidelijk Zuid-Amerika, terwijl andere staten (Engeland, Frankrijk) de Spanjaarden wel bleven aanvallen. In de 18de eeuw kreeg men opnieuw belangstelling voor de vaart rond Kaap Hoorn, nu om alsnog het nooit gevonden Zuidland te ontdekken. In de 19de eeuw, na de vrijheidsstrijd van de Spaans-Amerikaanse koloniën in 1822, kwam de handelsvaart weer op gang, later in die eeuw geholpen door de ontwikkeling van grotere, stalen stoomschepen.

Verder in dit kwartaalblad

- Een verhaal over de Stichting Nederlandse Kaap Hoorn-vaarders en hun onderkomen, de Maritieme Oudheidskamer (Achterom 17 te Hoorn).
- De aankondiging van een jeugdboek over de reis van Schouten en Le Maire.
- De data van de avondwandelingen van Oud Hoorn.
- De vaste rubrieken (Bestuursmededelingen, Stadsbeeld, Ingezonden brieven, Aanwinsten van ons documentatiecentrum en het naast elkaar plaatsen van een oude foto en een recente opname van dezelfde plek).


Let Op: Speciale editie

Dit is een speciale editie van het kwartaalblad.
De prijs in de losse verkoop is 7,50 euro. U kunt deze speciale editie toegestuurd krijgen door 11 euro over te maken op NL86 INGB 0002 1448
88, t.n.v. Penningmeester Vereniging Oud Hoorn o.v.v. Kwartaalblad 2015/2. Het artikel wordt verzonden na ontvangst van de betaling. Het adres
waarheen verzonden moet worden, kunt u mailen naar info@oudhoorn.nl

Bekijk of download de PDF versie (6.50 MB - Opent in nieuw venster)


NB Alleen artikelen ouder dan een jaar zijn beschikbaar in het PDF formaat!
Download hier de gratis Acrobat PDF Reader.Bekijk ook: Auteursrechten

 

 

Leden van de Vereniging Oud Hoorn ontvangen het Kwartaalblad op het huisadres. Losse nummers, voorzover voorradig, zijn verkrijgbaar gedurende de openingsuren van het Oost-Indisch Pakhuis.

Kwartaalbladen t/m 2000 prijs per stuk € 4,50
Kwartaalbladen 2001 tot nu, prijs voor leden € 4,50
Kwartaalbladen 2001 tot nu, prijs voor niet-leden € 7,50

Vrijwel alle kwartaalbladen zijn in te zien in ons archief in het Oud Hoorn verenigingsgebouw.
Kwartaalblad index 1979 t/m 2004, Arie van Zoonen
Samenvattingen 2002-2013, Frans Zack
Samenvattingen 2014-2024, Ben Leek
PDF versies 1979-2009 en database artikelen Kennisbank, Gerard van Stijn